«Իրաւաբաններու Համահայկական Խորհրդաժողով»ը կ՚ամբողջացնէ Հայոց Ցեղասպանութեան խնդիրներու իրաւական թղթածրարը


ԽՄԲ.- Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցման հարցը իրաւաբանական տեսանկիւնէ քննարկող այլ աշխատասիրութիւն մըն ալ կը կատարէ «Իրաւաբաններու համահայկական խորհրդաժողով» հանրային կազմակերպութիւնը։

Tert.am առցանց թերթը Հոկտեմբեր 6ին կը հրապարակէր անոր գործադիր տնօրէն, ՀՀ Սահմանադրական դատարանի նախագահի աւագ խորհրդական Անահիտ Մանասեանի հետ հարցազրոյց մը։ Մանասեան կ՚ըսէ, որ Հայոց Ցեղասպանութեան խնդիրներու իրաւական թղթածրարը ամբողջացնելու համար ստեղծուած յանձնախումբը այս բնագաւառին մէջ ծաւալուն ուսումնասիրութիւններ կը կատարէ, որմէ յետոյ թղթածրարը կը ներկայացուի համապատասխան մարմիններուն, որոնք ալ իրենց կարգին կրնան գործնական քայլերու ձեռնարկել։

Ան կը յայտնէ, որ յանձնախումբը լրջօրէն կ՚ուսումնասիրէ Հայոց Ցեղասպանութեան խնդրին իրաւական երեւոյթներուն առընչուող զանազան հանգամանքներ, ներառեալ՝ Թուրքիոյ ազգային-դատական ատեաններուն կողմէ 1919էն 1921 արձակուած վճիռները, Հայաստանի եւ Թուրքիոյ սահմանի վերաբերեալ ԱՄՆ-ու նախագահ Վուտրօ Ուիլսընի իրաւարար վճիռի նշանակութիւնը եւ այլն, որոնք յիշեալ խնդրի տեսանկիւնէն առանցքային նշանակութիւն ունին։

“Իրականում պէտք է ընդունենք այն հանգամանքը, որ արդէն իսկ այս դատական ակտերում ընդգծուած է, որ հայ ազգաբնակչութեան բնաջնջումը կազմակերպուած է եղել։ Ցաւօք սրտի, այս կարեւոր իրաւական փաստը յաւուր պատշաճի չի հետազօտուել եւ գնահատուել” կ՚ըսէ Մանասեան։

Ստորեւ Tert.am-ի նշեալ հարցազրոյցը.-

 

– Ամփոփ կը ներկայացնէ՞ք Իրաւաբանների համահայկական խորհրդաժողովի նպատակն ու առաքելութիւնը։

– Իրաւաբանների համահայկական խորհրդաժողովը ստեղծուել է 2009 Սեպտեմբերի 20ին` Իրաւաբանների համահայկական առաջին համաժողովի արդիւնքում եւ դրա հիմնական նպատակն այն է, որ Հայաստանի Սփիւռքի եւ Արցախի միջեւ իրաւագիտութեան տարբեր բնագաւառներում աջակցութիւն ցոյց տրուի պետական, ազգային ծրագրերի իրականացմանը, մասնագէտների միջեւ գործակցութեան ակտիւացմանը եւ միջազգային համագործակցութեան միջոցով նպաստենք հայ իրաւագիտութեան զարգացմանը: Կազմակերպութիւնը կարելի է ասել միաւորում է ամբողջ աշխարհի հայ իրաւաբանների, ինչպէս նաեւ իրաւագիտութեան ոլորտին առընչուող մասնագիտութիւն ունեցող այլ անձանց: Օտարերկրացին եւս կարող է կազմակերպութեան անդամ դառնալ, եթէ նրան երաշխաւորում է կազմակերպութեան երկու անդամ:

 

– Ցեղասպանութեան, պահանջատիրութեան հիմնախնդիրների ուսումնասիրութիւնն ի՞նչ փուլում է։

– 2013 թուականի Յուլիսին տեղի ունեցաւ Իրաւաբանների համահայկական երկրորդ համաժողովը եւ այդ համաժողովի ընթացքում ստեղծուեց Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական թղթածրարն ամբողջականացնելու համար յատուկ յանձնախումբ, որի նախագահը դարձաւ Սահմանադրական դատարանի խորհրդական, իրաւաբանական գիտութիւնների դոկտոր, պրոֆէսոր Գէորգ Դանիէլեանը: Կազմակերպութեան խնդիրների մէկը հէնց մասնաւորապէս ցեղասպանագէտ-իրաւաբանների պատրաստմանը աջակցելն է: Կարեւոր նշանակութիւն ունէր այն հանգամանքը, որ կազմակերպութեան խնդիր է դիտարկւում համահայկական նշանակութեան իրաւունքի ոլորտի առանձին ծրագրերի մշակումը, դրանց իրականացմանը օժանդակելը, համահայկական նշանակութիւն ունեցող իրաւագիտական տարբեր հետազօտութիւնների իրականացումը եւ ուղղակի ակնյայտ է, որ Ցեղասպանութեանն առընչուող հարցերը, որպէս այդպիսին, ունեն համահայկական կարեւորագոյն նշանակութիւն: Հէնց դա է պատճառը, որ ստեղծուեց Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական թղթածրարն ամբողջականացնելու համար յատուկ յանձնախումբ, որն իր մէջ ընդգրկում է ոչ միայն հայաստանեան իրաւագէտների, այլ նաեւ հայ իրաւագէտների՝ աշխարհի մի շարք երկրներից:

 

– Ի՞նչ արդիւնքներ կան, ինչպիսի՞ պահանջատիրական դիմումներ, յայտեր են պատրաստւում ներկայացուել։

– Ինչպէս իրաւաբանների համահայկական խորհրդաժողով հա-

սարակական կազմակերպութեան, այնպէս էլ ստեղծուած յատուկ յանձնախմբի նպատակը ոչ թէ ինչ-որ դիմումներ ստանալն է, կամ ներկայացնելը, այլ առաջին հերթին այդ բնագաւառին առընչուող համապատասխան հետազօտութիւններ իրականացնելն է, այդ ուսումնասիրութիւնների իրականացման արդիւնքում իրաւական թղթածրարն ամբողջականացնելն է, ինչի արդիւնքում թղթածրարը բնականաբար ներկայացուելու է համապատասխան մարմիններին, որոնք կարող են գործնական քայլեր ձեռնարկել: Յատուկ յանձնախմբի ստեղծումից յետոյ անմիջապէս սկսեցին աշխատանքներ տարուել վերջինիս գործունէութեան ծրագրի նախապատրաստման եւ այդ ծրագրի հիման վրայ ընթացիկ հետազօտութիւնների իրականացման ուղղութեամբ: Ներկայումս յանձնաժողովի կողմից հետազօտութեան համար ընտրուել են հետեւեալ հիմնական հարցադրումները:

 

1. Ցեղասպանութեան դէպքերի դատապարտման եւ սանկցիաների կիրառման իրաւական հիմքերի եւ միջազգային պրակտիկայի նշանակութիւնը` Հայոց Ցեղասպանութեան առընչութեամբ:

 

2. Թուրքիայի ազգային-դատական ատեանների կողմից 1919-1921 թթ-ին կայացրած դատական ակտերի իրաւական նշանակութիւնը:

 

3. Վաղեմութեան ժամկէտի առընչութեամբ Թուրքիայի Սահմանադրական դատարանի որոշումների իրաւական նշանակութիւնը:

 

4. ՀՀ եւ Թուրքիայի սահմանի վերաբերեալ ԱՄՆ-ու նախագահ Ուիլսոնի իրաւարար վճռի իրաւական նշանակութիւնը եւ արժէքը:

 

5. Հայոց Ցեղասպանութեան արդիւնքում պատճառուած վնասի գնահատման չափանիշները եւ դրանց իրաւական հիմնաւորուածութիւնը:

 

6. Ցեղասպանութեան համար միջազգային պայմանագրերի լրացումներ կատարելուն ուղղուած նախաձեռնութիւններ կատարելու իրաւական հիմնաւորումները:

 

Բնականաբար, ցանկացած հետազօտութեան իրականացում եւ թղթածրարի նախապատրաստում իրենից տեւական պրոցես է ենթադրում: Այս պահի դրութեամբ արդէն իսկ աշխատանքներ, հետազօտութիւններ են կատարւում հէնց այս հիմնական ուղղութիւնների առընչութեամբ: Երբ բոլոր հետազօտութիւններն ամբողջականացուեն, դրանք կը համակարգուեն Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական թղթածրարում, եւ հետազօտութեան արդիւնքներում բնականաբար նաեւ համապատասխան պետական մարմիններին կը ներկայացուի

Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական կարգաւորման եւ արտաքին քաղաքականութեան կտրուածքով համակարգուած գործողութիւններ իրականացնելու կոնկրէտ առաջարկութիւններ: Միեւնոյն ժամանակ, կրկին ընդգծեմ, որ յանձնախմբի հիմնական դերակատարութիւնը համապատասխան հետազօտութեան իրականացումն է եւ այդ հետազօտութիւնների արդիւնքներով Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական թղթածրարը ամբողջականացնելն ու նախապատրաստելն է:

 

– Այդ թղթածրարն ի՞նչ է ներառում, անհատների ունեցուածքների՞ պահանջ, թէ՞ աւելի գլոբալ հարցեր։

– Բնականաբար, թղթածրարը սոսկ անհատների պահանջներով չի սահմանափակուած: Այն ընդգրկում է ցանկացած իրաւական հիմնախնդիր, որը կարող է կարեւոր լինել Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդրին առընչուող ցանկացած տեսանկիւնից: Յանձնախումբն արդէն իսկ լուրջ ուսումնասիրութիւններ է իրականացնում ծրագրում ընդգրկը-ուած հարցադրումների առընչութեամբ: Սրանից իւրաքանչիւրը շատ կարեւոր նշանակութիւն ունեցող հարց է` իրաւական եւ մեր պահանջատիրութեանն առընչուող տարբեր հարցերը լուծելու տեսանկիւնից: Իրականում պէտք է ընդունենք այն հանգամանքը, որ արդէն իսկ այս դատական ակտերում ընդգծուած է, որ հայ ազգաբնակչութեան բնաջնջումը կազմակերպուած է եղել: Ցաւօք սրտի այս կարեւոր իրաւական փաստը յաւուր պատշաճի չի հետազօտուել եւ գնահատուել:

 

– Այդ թղթածրարը կարո՞ղ ենք համարել համազգային պահանջատիրական ծրագիր։

– Կը նախընտրէի խուսափել նման տերմիններից: Մեր կազմակերպութիւնը իրաւաբաններին համախմբող կազմակերպութիւն է, եւ իրաւաբանական եզրութաբանութեան համատեքստում պարզապէս ասեմ, որ դա յանձնախումբ է` ստեղծուած իրաւաբանների համահայկական խորհրդաժողով հասարակական կազմակերպութեան շրջանակներում, որը պէտք է ամբողջականացնի Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական թղթածրարը:

 

– Իսկ ուսումնասիրութեան արդիւնքում կա՞ն արդէն սկսուած գործընթացներ, կամ պատրստւո՞ւմ են։

– Ինչպէս նշեցի, յանձնախումբն արդէն իսկ լուրջ ուսումնասիրութիւններ է իրականացնում ծրագրում ընդգրկուած հարցադրումների առընչութեամբ: Յիշեալ համատեքստում մի կարեւոր հանգամանք եւս կը ցանկանայի շեշտել: Հաւանաբար, բոլորն են տեղեակ «Դողու Փէրինչէքն ընդդէմ Շուեյցարիայի» գործին: Յիշեցնեմ, որ 2007 թուականի Մարտին Շուեյցարիայի դատարանը, երկրում գործող օրէնքի համաձայն, պայմանական ազատազրկման էր դատապարտել եւ տուգանք էր սահմանել Թուրքիայի Բանուորական կուսակցութեան ղեկավար Դողու Փէրինչէքի նկատմամբ` Հայոց Ցեղասպանութեան ուրացման համար: Անցած տարուայ Դեկտեմբերին Եւրադատարանը արդարացրեց թուրք ազգայնականին, սակայն Շուեյցարիայի կառավարութիւնը դիմեց Եւրադատարանի Մեծ պալատին` յորդորելով վերանայել այդ վճիռը: Ընդամէնը մի քանի օր առաջ Հայաստանի Հանրապետութիւնը Եւրոպական դատարանում այս գործով ներգրաւուել է որպէս երրորդ կողմ: Նշեմ, որ Իրաւաբանների համահայկական խորհրդաժողովը նոյնպէս այս խնդրի առընչութեամբ լուրջ ուսումնասիրութիւններ էր իրականացրել եւ դիմել էր Եւրոպական դատարանին` խնդրելով գրաւոր նկատառումներով հանդէս գալու հնարաւորութիւն տալ, սակայն մեր այդ խնդրանքը մերժուել է, այն հիմնաւորմամբ, որ դա անհրաժեշտ չէ պատշաճ արդարադատութիւն իրականացնելու համար:

 

– Սիսի նստավայրի նկատմամբ պահանջի բաւարարումը որքանո՞վ է հաւանական, եւ եթէ վերադարձուի՝ Պոլսոյ պատրիարքութեա՞նն է վերադարձուելու, ինչ վտանգներ կարող է Թուրքիան առաջացնել։

– Այդ հարցը յատուկ յանձնախմբի կողմից դեռեւս չի ուսումնասիրուել եւ որպէս կարեւոր հիմնախնդիր` մօտակայ ժամանակահատուածում այն նոյնպէս կարող է դրուել հետազօտութեան հիմնական ուղղութիւնների շարքում:

 

– Իսկ գիտէ՞ք գործընթացներ, որոնք նախատեսւում է սկսուել հէնց հարիւրերորդ տարելիցի համատեքստում։

– Եթէ խօսքը տուեալ պարագայում յիշեալ յանձնախմբի մասին է, ապա նշեմ, որ բնականաբար մեր կողմից արուող ամբողջ հետազօտութիւնն է ուղղուած նրան, որ մենք փորձում ենք իրաւական հիմք նախապատրաստել այդ խնդրի լուծման բնագաւառում յաջողութեան հասնելու համար, այդ տեսանկիւնից շատ կարեւոր նշանակութիւն ունեն մեր կողմից իրականցուող ուսումնասիրութիւնները ինչպէս ընդհանրապէս, այնպէս էլ հարիւրերորդ տարելիցին նախապատրաստուելու համատեքստում:

 

– Ձեր ուսումնասիրութիւնն ի՞նչ է ցոյց տալիս, մեր պահանջատիրութեան բաւարարումը ո՞րքանով է ռէալ։

– Միջազգային իրաւունքի տեսանկիւնից ռէալութիւնն առաջնահերթ կախուած է նրանից, թէ որքան ամբողջական եւ գրագէտ իրաւական թղթածրար եւ իրաւական հիմնաւորումներ կը ներկայացնենք: Հէնց այդ է պատճառը, որ ստեղծուել է այդ յանձնախումբը եւ նշուած աշխատանքներն են տարւում: Բնականաբար իրաւական տեսանկիւնից մի շարք հանգամանքներ, որոնք բազմաթիւ են, մեր դիրքորոշման հիմնաւորման օգտին են խօսում:

 

– Իսկ ինչ-որ փոխհատուցումներ ներկայացուա՞ծ են պահանջների մէջ։

– Կրկին շեշտեմ, որ յանձնախումբը ուսումնասիրում է յիշեալ հիմնախնդրի իրաւական հիմքերը եւ պատրաստւում է ամբողջականացնել Հայոց Ցեղասպանութեան հիմնախնդիրների իրաւական թղթածրարը: Հետեւաբար` այնքան էլ ճիշտ չէ յանձնախմբի` որպէս «ինքնուրոյն սուբյեկտի» կողմից, պահանջներ ներկայացնելու մասին խօսելը: ■


Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.