Մահացաւ Գրաքննադատ, Արձակագիր, Թարգմանիչ Ալեքսանդր Թօփճեանը
Սեպտեմբեր 3-ին, 81 տարեկանին, Երեւանի մէջ մահացաւ գրաքննադատ, արձակագիր, թարգմանիչ Ալեքսանդր Թօփչեանը: Այս մասին հաղորդեցին կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարմնակրթութեան նախարարութենէն:
«Անգնահատելի է անոր աւանդը հայ գրականութեան նորագոյն շրջանի զարգացման, վաթսունականներու գրական սերունդի զարթօնքի գործին մէջ: Այդ տարիներուն ան օգնեց կողմ տանելու Խորհրդային Միութեան երկաթէ վարագոյրները` երեւան բերելով նոր հեղինակներ, նոր կոչնակներ: Այդ սերունդը այսօր սիրուած եւ ճանաչցուած է ո՛չ միայն գրական շրջանակներու, այլեւ հասարակութեան լայն շերտերու կողմէ:
«Մեծ է Ա. Թօփչեանի ներդրումը նաեւ շարժապատկերի աշխարհի մէջ: Բեմագրական մշակման ճգնաժամային ժամանակահատուածին մէջ, իբրեւ գլխաւոր խմբագիր, աշխատելով «Հայֆիլմ»-ի մէջ, ան կրցաւ աշխատանքը դնել կանոնաւոր հունի մէջ: Դիտելով 1975-1985 թուականներու նկարահանուած ժապաւէնները` կարելի չէ չտեսնել անոր ձեռագիրը «Երկունք», «Կեանքի լաւագոյն կէսը», «Մեր մանկութեան թանկոն», «Հին օրերու երգը» ժապաւէններուն մէջ: Յաջողութեան գաղտնիքը գրականութիւնը շարժապատկերի հիմքին մէջ պահելու անոր անխախտ սկզբունքն էր:
«Ակնառու է Ա. Թօփչեանի աւանդը նաեւ թարգմանական ասպարէզին մէջ: Անոր շուրջ ութ տասնեակ թարգմանութիւններու շնորհիւ հայ ընթերցողը ճանաչցած է` Ժորժ Ռոտենպախի, Շարլ-ֆերտինանդ Ռամիւզի, Շարլ տը Քոսթերի, Մորիս Մեթեռլինկի, Տենի տը Ռուժմոնի, Ֆրանսուազ Սականի եւ տասնեակ այլ ֆրանսագիր հեղինակներու գրականութեան:
«Անուանի գրաքննադատը, արձակագիրը, թարգմանիչը հայ ընթերցողին ներկայացուցած է նաեւ հայազգի օտարագիր եւ սփիւռքահայ գրողները` Վահէ Քաչա, Ժան-Պաթիսթ Պարոնեան, Վահէ Կոտել, Վազգէն Շուշանեան, Զահրատ, Զարեհ Խրախունի եւ ուրիշներ:
«Ա. Թօփչեան առանձնայատուկ սէր կը տածէր արեւմտահայ բանաստեղծ Ռուբէն Սեւակի գրականութեան նկատմամբ: Ան արտայայտուած է անոր երկերուն հատորներու հրատարակութեան պատրաստութեան եւ լոյս ընծայման մասին: Գրողին հանդէպ այդ սիրոյ շարունակութիւնն է նաեւ անոր` «Եւ անգամ մահէն ետք» վէպը, որ արժանացած է մրցանակի:
«Յաջող էր նաեւ Ա. Թօփչեանի ստեղծագործական գործունէութեան վերջին պտուղներէն մէկուն` «Պանք Օթոման» վէպի համաշխարհային ճամբորդութիւնը: Հայաստանի կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարմնակրթութեան նախարարութեան աջակցութեամբ վէպը արտերկրի մէջ հրատարակուած է քանի մը լեզուներով: Նախարարութեան դրամաշնորհով ստեղծուած, եւ վերջերս լոյս տեսած են անոր «Որոգայթ» վէպը եւ Ժորժ Ռոտենպախի «Մշուշներու ճախարակը» ստեղծագործական ժողովածուն` ֆրանսերէնի թարգմանութեամբ», նշուած է յայտարարութեան մէջ:
Յայտնենք, որ Ա. Թօփչեան Ֆրանսայի կառավարութեան կողմէ արժանացած է «Արուեստներու եւ գրականութեան սպայի» շքանշանի: