«Իմ երաժշտութեան հիմքում միշտ հայկականն է, որովհետեւ դրանք իմ արմատներն են». Սիրուշօ

«Հորիզոն»-ի հարցազրոյցը տաղանդաւոր երգչուհի Սիրուշոյի հետ

Յուլիս 2017-ին Թորոնթոյի եւ Մոնթրէալի մէջ ելոյթ պիտի ունենայ հանրաճանաչ երգչուհի Սիրուշոն

– «Հորիզոն»-ի ընթերցողների հիւրն է Հայաստանի նորանկախ Հանրապետութեան լաւագոյն եւ ամենատաղանդաւոր արուեստագէտներից մէկը՝ բոլորիս ծանօթ երգչուհի Սիրուշօն: Յարգելի՛ Սիրուշօ, Ձեր նոր ձայնասկաւառակը կոչւում է «Արմատ», ինչո՞ւ:

– Ոգեշնչումների կուտակում է՝ մէկ ձայնասկաւառակի մէջ եւ վերնագրուած՝ «Արմատ», որովհետեւ երգերի մեծ մասը հայկական ծագում ունեն եւ ներառում են հայկական ռիթմեր, թեմաներ, մոթիֆներ, գոյներ եւ պատկերներ: Ասել է թէ, ձայնասկաւառակում ամփոփուած են տարբեր զգացողութիւններ, որոնք այդ շրջանում ինձ յուզել են: Մի թեման պատկերում է քրիստոնեայ հային, միւսը՝ ֆիտայական ոգու մասին է, յաջորդը ներկայացնում է Տէր Զօրի ճանապարհը, այսինքն՝ Ցեղասպանութիւնը, որը մեծ դեր ունի մեր կեանքում, միւսը՝ հատուած է «Սասնայ ծռեր» էպոսից, որի միջոցով փորձել եմ ցոյց տալ հայ մարդու անպարտ ոգին, հատուած կայ նաեւ Սայաթ-Նովայի խօսքերով եւ այլն:

– Ձեր վերջին տեսահոլովակը ֆիտայապետ Մախլուտոյի մասին է: Գաղափարն ինչպէ՞ս ծնուեց:

– Ցանկանում էին անդրադառնալ ֆիտայիներից մէկին, մեր հերոսներին եւ ներկայացնել այնպիսի անուն, որը շատ չի հնչել: Այսօր երիտասարդները ճանաչում են Անդրանիկին, Արաբոյին, Գէորգ Չաուշին, սակայն Մախլուտոյի անունը քիչ է յայտնի: Յիշում եմ, երբ տեսահոլովակը ցուցադրուեց, մեզ շատերն էին հարցնում, թէ ո՛վ է Մախլուտօն: Իսկ Մախլուտօն այն մարդն է, որը Անդրանիկի կողքին է կռուել, մասնակցել բազում մարտերի:

Մախլուտոյին նուիրուած երգի խօսքերի հեղինակ Մուրատ Մշեցու հետ, որն այդ թեմայով շատ ստեղծագործութիւններ ունի գրուած, քննարկում էինք, թէ ո՛ւմ մասին կարելի է երգել: Երբ ընտրութիւնը կանգ առաւ Մախլուտոյի վրայ, նա ասաց, որ Մախլուտօ անունը երգեցիկ չէ, ես պատասխանեցի՝ փորձենք այնպէս անել, որ հնչի, ինչն էլ առիթ կը լինի մէկ անգամ եւս յիշեցնելու Մախլուտոյի մասին: Միաժամանակ մեր կայքէջերում տեղեկութիւններ հրապարակեցինք, որպէսզի երիտասարդները տեղականան, թէ ո՛վ է Մախլուտօն:

– Այժմ փորձենք յետադարձ ակնարկ կատարել դէպի անցեալ: Ի՞նչ յիշողութիւններ ունէք Եւրատեսիլեան Ձեր փորձառութիւնից:

– Եւրատեսիլն իմ կեանքում շատ կարեւոր դերակատարում ունեցաւ, որովհետեւ մեծացրեց լսարանս, տուեց շատ հանդիսատես, օգնեց, որ հայ երգը կարողանամ տարածել տարբեր երկրներում եւ ո՛չ միայն հայերի շրջանակում: Ուրախ եմ, որ այդ ամէնը նաեւ շարունակական եղաւ: Եւրատեսիլից յետոյ հիւրախաղեր ունեցայ աշխարհի տարբեր երկրներում, ելոյթ ունցայ հայ եւ ոչ հայ հանդիսատեսի առջեւ,ինչը նաեւ մեծ փորձ էր ինձ համար:

– Եւրատեսիլից յետոյ փորձ կատարե՞լ էք օտարալեզու՝ անգլերէն, ֆրանսերէն, յունարէն երգեր ներկայացնել:

– Այո, ի հարկէ: Անգլերէն երգ թողարկեցինք Յունաստանի ամենաճանաչուած երգիչներից մէկի՝ Սակիս Ռուվասի հետ: Եւրատեսիլից յետոյ տարբեր նախագծեր իրականացրեցինք, բայց որքան էլ դրանք անգլալեզու լինեն, աւելի մեծ շուկայի համար նախատեսուած, հիմքում միշտ հայկականն է, որովհետեւ դրանք իմ արմատներն են, որոնցից հեռու չեմ ուզում գնալ: Եթէ անգամ ներկայանամ օտար հանդիսատեսին, միեւնոյնն է՝ ներկայանալու եմ իմ արմատներով, իմ հիմքով:

– Սիրուշօն ի՞նչ կարծիք ունի Հայաստանի արդի հայ երաժշտութեան, փոպ երաժշտութեան մասին, որը շատ յաճախ ներկայացնում են՝ միաձուլելով գուսանական կամ տոհմիկ, գաւառական հայ երգը:

– Անկեղծ կը լինեմ. չեմ կարծում, որ այսօր ժամանակակից երաժշտութիւնը լաւ վիճակում է: Ունենք լաւ երգիչներ՝ լաւ ձայնային տուեալներով, սակայն երաժշտութիւնը լաւ դիրքերում չէ: Երեւի պատճառներից մէկն էլ, որ ցանկութիւն առաջացաւ հայկականը ներկայացնել, սա էր, որովհետեւ տեսայ, որ այն երաժշտութիւնը, որը հնչում է այսօր, հայկականի հետ որեւէ ընդհանրութիւն չունի:

– Սկսել էք երգել, Ձեր սէրը արտայայտել երաժշտութեան հանդէպ դեռ մանուկ հասակից: Ի՞նչն է Ձեզ մղել, որ ուղղուէք դէպի երաժշտական արուեստը եւ ո՞ւմ երաժշտութիւնն է Ձեզ վրայ խոր տպաւորութիւն գործել:

– Մեծացել եմ այնպիսի ընտանիքում, որտեղ արուեստը, մշակոյթը առաջնային էին: Մայրս, հայրս լաւագոյն օրինակներն են ինձ համար: Ես մեծացել եմ մօրս երգերի ներքոյ: Իսկ երգչուհի դառնալը ակամայ է եղել, շատ բնական, կարծես այդպէս էլ պէտք է լինէր: Երկու տարեկանից սկսել եմ երգել, այնուհետեւ մասնակցել եմ մօրս համերգներին: Ի դէպ, առաջին ելոյթս, առաջին բեմելս եղել է Գանադայում՝ Թորոնթոյում. ես 7-8 տարեկան էի: Մօրս համերգի ընթացքում մի քանի երգ երգեցի, այդտեղից էլ ամէն ինչ սկսուեց ու շարունակւում է առ այսօր:

Ինչ վերաբերում է արտասահմանեան երգիչներին, ապա լսել եմ Սթիւի Ուանդեր, Բրայեան Մըքնայդ, Ռէյ Չարլզ: Ի դէպ, սկսել եմ երգել դասական երաժշտութիւնից: Բայց ինձ համար շատ թանկ էր մօրս այդ ժամանակուայ ձայներիզի երգերը, որոնք առ այսօր լսում եմ: Երգեր, որոնք ինձ դուր էին գալիս շատ փոքր տարիքում, շարունակում են դուր գալ նաեւ այսօր:

– Սիրուշոյի համար ի՞նչ է հայրենիքը, այսօրուայ հայրենիքը:

– Շատերն են սիրում եթերով խօսել հայրենիքի ու հայրենասիրութեան մասին, ինչն ինձ երբեք դուր չի եկել: Կան բաներ, որոնք դու սիրում ես ինքդ քո մէջ, լռելեայն: Ես պարբերաբար հայկական թեմաներով աշխատանքներ եմ կատարում: Եւ չեմ սիրում դա որպէս դրօշակ օգտագործել ու խօսել հայրենասիրութեան մասին, թէ տեսէք՝ ես ամենահայրենասէրն եմ: Հայրենասէր են այնքանով, որքանով են: Այդ ամէնն արտայայտւում է մեր աշխատանքի մէջ:

Ես օրինակ, ստեղծում եմ այնպիսի երաժշտութիւն, հայկական երաժշտութիւն, որը երիտասարդներ կարող են լսել: Ստեղծում եմ նաեւ հայկական ոճով զարդեր, որոնք իմ պատկերացմամբ հայ երիտասարդները կարող են կրել:

Անկախ ինձանից, հայկականն իմ աշխատանքներում շատ է: Եւ որքան էլ փորձենք՝ չենք կարող հեռու փախչել այդ ամէնից, որովհետեւ այդ զգացողութիւնը միշտ եղել է եւ կը լինի: Դա փոքր պետութիւններին, դժուարութիւններ տեսած ժողովրդին բնորոշ յատկութիւն է. անընդհատ մերը ցուցադրել, աուելի ճանաչելի դարձնել: Ձգտում, որն իմ մէջ էլ կայ եւ դարձել է նպատակային՝ հնարաւորինս շատ տարածել հայկականը, հայկական մշակոյթը:

– Սիրուշօ՛, չզարմանաք, երբ Գանատայում կամ Ամերիկա մայր ցամաքում Ձեր համերգների ժամանակ 13-15 տարեկան պատանիները ձայնակցեն Ձեզ ու երգեն Ձեր երգերը՝ «Քելէ, քելէ», «Պռե գոմէշ»: Նրանք ոչ միայն գիտեն այդ երգերը, այլեւ տարածում են միմեանց մէջ: Հասկանալի է, երգի յաջողութեան գլխաւոր բանալին երգիչն է, բայց կան նրա կողքին աշխատող մարդիկ, որոնք գործիքաւորում են երգերը: Ո՞ւմ հետ էք Դուք համագործակցում:

– Աշխատում եմ տարբեր մարդկանց հետ, փորձում եմ իւրաքանչիւր նախագծում ներգրաւել հնարաւորինս տաղանդաւոր հայերի: Բայց ձայնասկաւառակների, տեսահոլովակների, իմ բեմական կերպարների պատրաստմամբ (փրոտաքշընով) հիմնականում զբաղւում եմ ինքս: Շատ հարցերում խորհրդակցում եմ մօրս, հօրս հետ, բայց, այնուամենայնիւ, երաժշտական արտադրանքն իմ մտայղացումներն են, որոնք տարիներ շարունակ կուտակուելով իմ մէջ՝ վերածում են երգի, տեսահոլովակի: Օրինակ՝ «Արմատ» ձայնասկաւառակում շատ երգեր ստեղծուել են պարզ ռիթմերից, հայկական տհոլի եւ կոպալի հնչեցրած ռիթմերից, որոնց հիմքի վրայ արդէն ստեղծուել է երգը՝ երաժշտութեամբ եւ խօսքերով:

Բայց անկախ այս ամէնից, փորձում եմ աշխատել տաղանդաւոր մարդկանց հետ ո՛չ միայն Հայաստանում ապրող, այլեւ՝ Սփիւռքում, որտեղ շատ շնորհալի մարդիկ կան, որոնց Հայաստանում չեն ճանաչում: Իմ կարծիքով որքան շատ լինի նմանօրինակ համագործակցութիւնը, այնքան աւելի հետաքրքիր նախագծեր կեանքի կը կոչուեն:

Հայաստանում այսօր բոլորն իրար գիտեն, եւ աշխատանքները վստահում են այն մարդկանց, որոնց ճանաչում են եւ որոնց հետ երկար տարիներ աշխատելու փորձ ունեն: Իսկ Սփիւռքում ունենք շատ հետաքրքիր մարդիկ, որոնք իրենց մէջ հայկականը կրելով՝ կատարում են շատ իւրօրինակ աշխատանքներ: Այդ պատճառով «Արմատ» ձայնասկաւառակի շապիկը կատարեց ԱՄՆ-ում բնակուող շատ տաղանդաւոր կրաֆիկ-տիզայներ Սարգիս Շահինեանը, ում հետ շատ եմ ցանկացել աշխատել: Նա հիմնականում աշխատել է արտասահմանեան նախագծերում եւ իր համար հետաքրքիր էր մասնակցութիւն ունենալ հայաստանեան նախագծի: Իսկ ինձ համար առիթ էր Հայաստանում ապրողներին ցոյց տալ, թէ որքան տաղանդաւոր մարդիկ կան դրսում:

– Սիրուշօ՛, Դուք խօսեցիք ռիթմի մասին: Երաժշտութեան մէջ ռիթմի կարեւորութիւնն առաջին անգամ շեշտել են Պիտեր Գաբրիէլը եւ իր գործընկեր Քիմ Քոլինզը: Ինչո՞ւ էք կարեւորում ռիթմը երգի մէջ:

– Ռիթմը, յատկապէս այսօր, շատ կարեւոր է: Խօսքերիս վառ ապացոյցը թերեւս այն է, որ այսօր տիճէյները դարձել են աւելի ճանաչուած քան երգիչները, կատարողները: Սա նշանակում է, որ ռիթմերը եկել են գրաւելու աշխարհը եւ մարդկանց ուշադրութիւնը:

Իմ կարծիքով, մենք ունենք հայկական ռիթմեր, որոնք թերեւս շատ տարածուած չեն, բայց կարող են հետաքրքիր լինել աշխարհին: Այն ռիթմերը, որոնք հոգեհարազատ են մեզ՝ հայերիս, հնարաւոր կը լինի նաեւ լսելի դարձնել ամբողջ աշխարհին:

– Այսինքն, Դուք հաստատում էք, որ հայկական երաժշտութիւնը հարուստ է ռիթմերով:

– Միանշանակ, թէեւ այսօրուայ հասարակութեան մեծ մասն այդ մասին չգիտի: Եթէ գիտի էլ, ապա չի պատկերացնում, թէ ինչ հարուստ ռիթմիկ պատկերներ ունենք, որոնք շատ հետաքրիր են, տարբերուող, ինչ-որ բան թելադրող:

Ինչպէս ասացի, «Արմատ» ձայնասկաւառակի աշխատանքները սկսուել են ռիթմերից՝ տհոլի եւ կոպալի: Մի քանի հայկական ռիթմեր ուղարկել ենք տարբեր գործիքաւորողների եւ ազատ ստեղծագործելու հնարաւորութիւն տուել նրանց: Այնուհետեւ միասին սկսել ենք աշխատել՝ վերանայել, վերամշակել:

– Ինչպէ՞ս է Սիրուշօն համերգների ժամանակ ստեղծում կապը հանդիսատեսի հետ:

– Դա ինքըստինքեան է ստեղծւում, յատուկ որեւէ բան չեմ անում: Եւ դա մի կախարդական կապ է, որը համերգների ժամանակ ստեղծւում է իմ եւ իմ հանդիսատեսի միջեւ: Պետք է դահլիճում լինել, որ այդ ամէնը կարողանաք զգալ: Համերգային մի քանի ժամն ինձ համար իրականում աւելին է, անմոռանալի: Տարօրինակ էներգետիկա, որը ես փոխանցում եմ հանդիսատեսին, իսկ նրանք՝ ինձ: Ողջ համերգի ժամանակ մենք միաւորում ենք եւ դառնում մէկ ամբողջութիւն:

Համերգային նոր ծրագիրը, որը պատրաստում ենք, լի է հայկական տրամադրութեամբ եւ մոտթիֆներով: Ուզում ենք այնպիսի զգացողութիւն փոխանցել մարդկանց, որ համերգից նրանք իրենց հետ տանեն մի փոքրիկ հայրենիք, Հայաստան:

– Սիրուշօ՛, վստահ եմ, կարող եմ նաեւ հաստատել, որ գանատահայերն անհամբեր սպասում են, որ համերգային շրջագայութեան ժամանակ՝ կ’այցելէք նաեւ Գանատա:

– Ես էլ մեծ յոյս ունեմ: Գանատան ինձ համար շատ հոգեհարազատ է, եւ մեծ տեղ ունի իմ կեանքում: Կեանքիս երկու տարին անցկացրել եմ Թորոնթոյում, ունեցել երկու համերգ: Առաջին համերգի ժամանակ, ինչպէս ասացի, շատ փոքր էի, իսկ երկրորդ համերգից արդէն շատ տարիներ են անցել:

Գիտէք, ինձ շատ են հարցնում, թէ «Արմատ» ձայնասկաւառակի ոգեշնչման աղբիւրը ո՞րն է, ինչո՞ւ եմ ընտրել հայկական թեմաներ: Նշեմ, որ մեծ դեր ունի Սփիւռքը: Որոշ ժամանակ ապրել եմ Գանատայում, մօրս հետ հիւրախաղերի եմ մեկնել 30-ից աւելի երկրներ, յետագայում արդէն ինքս եմ մենահամերգներ ունեցել: Շփումը Սփիւռքի հետ թողել է այնպիսի ազդեցութիւն, որ ես, ապրելով Հայաստանում, միեւնոյնն է, ունեմ սփիւռքահայերին բնորոշ կարօտ, հետաքրքրութիւն, սէր հայկականի հանդէպ, որը տարբերուող է:

Շատ ընկերներ ունեմ Լիբանանում, Ամերիկայում, որոնց հետ տարիներ շարունակ շփուելով՝ տեսել եմ նրանց կարօտը, սէրը հայկական ամենափոքր առարկայի, ամենապարզ ու հասարակ իրերի, երաժշտութեան հանդէպ: Շփուելով նրանց հետ՝ ես էլ եմ վարակուել այդ զգացողութեամբ:

Շատ յաճախ մարդիկ դրսում ապրելով՝ շատ աւելին են նկատում, քան մենք, որ այստեղ ենք ապրում:

– Յարգելի՛ Սիրուշօ, երաժշտութեանը զուգահեռ, Դուք ընտրել էք նաեւ զարդերի աշխարհը: Ինչպէ՞ս են ծնւում Ձեր հեղինակած զարդերը:

– Նոյն կերպ, ինչպէս եւ ստեղծւում են իմ երգերը: Ինչպէս ասացի, կան շատ ռիթմեր, հայկական մեղեդիներ, որոնք օգտագործուած չեն: Այդ նոյն տրամաբանութեամբ կան նաեւ շատ հայկական գեղեցիկ զարդեր, որոնք այսօր մոռացուած են, լայն տարածում չունեն, չեն օգտագործւում: Մարդիկ գիտեն միայն մի քանի զարդանախշեր, որոնք եւ փորձում են զարդի վերածել ու կրել:

Մենք փորձում ենք ներկայացնել հայկական զարդերը նոր շնչով, նոր ոգով: Այցելում ենք տարբեր թանգարաններ, ընտրում լաւագոյն նմոյշները, աշխատում ենք լաւագոյն վարպետների, արծաթագործների հետ, որպէսզի ստեղծենք այնպիսի նմոյշներ, որոնք ներկայանալի կը լինեն ամբողջ աշխարհի համար:

Իմ կարծիքով հայ կանայք էլ աւելի գեղեցիկ են դառնում, երբ իրենց հագուստի հետ համադրում են հայկական զարդեր, հայկական որեւէ դեթալ: Այս պարագայում կնոջ ոճը կապ չունի: Ուրախ եմ, որ այսօր Հայաստանում շատ են այն աղջիկները, որոնք կրում են հայկական զարդեր:

Ունենք նաեւ առաքում ամբողջ աշխարհում, ինչի օգնութեամբ տարբեր երկրներում ապրող մարդիկ կարող են կրել մեր զարդերը: Պէտք է ընդամէնը պատուիրել եւ մի քանի օրուայ ընթացքում ստանալ զարդերը:

Վերջին շրջանում մեր կայքի միջոցով հնարաւորութիւն ունենք ներկայացնելու նաեւ հայ արուեստագէտների աշխատանքները, որոնք ստեղծագործում են հայկական ոճում: Վերջերս, օրինակ, սկսել ենք համագործակցել «Շարան» կազմակերպութեան հետ, որը ձեռագործ աշխատանքներ է կատարում: Նրանց հագուստների, խաղալիքների եւ այլ պարագաների վրայ հայկական բառեր, արտայայտութիւններ են գրուած, որոնք մատուցւում են շատ գեղեցիկ:

Այս ամէնի նպատակն է, որ այն մարդիկ, որոնք հեռու են Հայաստանից, կարողանան օն-լայն գնումներ կատարել օրինակ՝ Վերնիսաժից: Մեր կայքում ներկայացնում ենք նաեւ Վերնիսաժում վաճառուող արուեստի լաւագոյն նմոյշները: Այս կերպ, մենք հնարաւորութիւն ենք տալիս մեր վարպետներին դուրս գալ միջազգային շուկայ, իսկ մեր հայրենակիցներին՝ օգտուել հայկական արտադրանքից:

– Սիրուշօ՛, «Հորիզոն»-ը արուեստագէտների հետ զրոյց-հանդիպումները եզրափակում է հետեւեալ կերպ: Ձեզ մէկ բառ ենք ասելու, որը Դուք, Ձեր հայեցողութեամբ, պէտք է փորձեք բացատրել մի քանի բառերով: Առաջին բառն է՝ հայրենիք:

– Ցաւ, ձգտում, յոյս, լաւատեսութիւն:

Ընտանիք:

– Հանգստութիւն, ձգտում, նուաճում:

– Սասուն:

– Պար, եռանդ, տաքութիւն, ոգի, պատմութիւն:

– Երգ:

– Խաղաղութիւն, պայքար, կռիւ, հանգստութիւն, իրար հակասող շատ բաներ, բայց այնուամենայնիւ՝ խօսքը հասցնելու միջոց, մարդու անբաժանելի մաս:

Կեանք:

– Ժամանակ:

– Շնորհակալութի՛ւն, Սիրուշօ, մենք Ձեզ սպասում ենք Գանատայում: «Հորիզոն»-ի եւ մեր ընթերցողների կողմից յաջողութիւն ենք մաղթում Ձեր աշխատանքներում եւ յարատեւ վերելք Ձեր երգի ասպարէզում:

Հարցազրոյցը վարեց՝ Վահագն Գարագաշեան

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.