Արամ Մանուկեանը՝ «նշաձող»

2018թ․ յեղափոխութիւնից առ այսօր ՀՀ պաշտօնական ուղերձներում ուշագրաւ էպոպեայ է ունեցել Արամ Մանուկեանի բնութագրութիւնը։ Այս Էպոպեան պատմական գնահատականների պարզ շարան չէ, այլ արտացոլում է իշխանութիւնների գաղափարաքաղաքական հայեացքների փոխակերպութեան (մետամորֆոզ) մի ամբողջ հոլովոյթ, որն իր մէջ պարունակում է էական ազդանշաններ։

Ահա այսպէս. 2018թ․ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Մայիսեան հերոսամարտերի 100-ամեակի առթիւ ՀՀ վարչապետի շնորհաւորական ուղերձում Նիկոլ Փաշինեանը իրաւացիօրէն եւ ազգային բարձր գիտակցութեան ցուցաբերմամբ աշխարհին յայտարարում էր. «…Հայ ժողովուրդը յաղթեց, որովհետեւ ունէր Արամ Մանուկեանի պէս նուիրեալ առաջնորդ… Հայ ժողովուրդը յաղթեց, որովհետեւ ունէր այնպիսի զօրահրամանատարներ, ինչպէս Թովմաս Նազարբէկեանը, Դրօն, Մովսէս Սիլիկեանը, Դանիէլ Բէկ-Փիրումեանը…»։ Այդ ժամանակ Փաշինեանը ՀՀ առաջին դէմքն էր, ով յաջորդում էր յաղթանակի սխրանքով եւ դրա պահպանման առաքելութեամբ յատկանշուող «նախկին» երեք ղեկավարներին։

2019թ. Հանրապետութեան տօնի առթիւ շնորհաւորական ուղերձում Փաշինեանը «Արցախը Հայաստան է ու վերջ» քաղաքական իր դիսկուրսի համար կարծես փորձում էր յարմար հող նախապատրաստել՝ հետեւեալ ձեւակերպմամբ. «…Հանգչէք խաղաղութեամբ, Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի հերոսամարտը կերտած հրամանատարներ, պետական այրեր՝ Արամ Մանուկեան…, որովհետեւ ձեր սխրանքը, ձեր գործը տէր ունի այսօր…»։

Այդ տարի Փաշինեանի նշուած դիսկուրսին գումարուեց նաեւ ՀՀ պաշտպանութեան նախարարի «նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» խօսոյթը եւ մատուցուեց Ադրբեջանին՝ որպէս մեծագոյն պատրուակ բանակցային գործընթացի կասեցման եւ ռազմական գործողութիւնների մեկնարկի համար։ Այնուհետեւ Փաշինեանը, թերեւս զգալով եւ նախատեսելով մեծագոյն պատրուակի վտանգաւոր հետեւանքները, Հանրապետութեան տօնի առթիւ իր 2020թ. շնորհաւորական ուղերձում այսպէս էր ասում. «…Պէտք էր ոտքի կանգնել՝ ուժերի գերլարումով դիմակայելու մահաբեր գրոհին: Եւ հէնց Արամ Մանուկեանը դարձաւ հայութեան ոգու, կամքի ու ուժի մարմնաւորումը»։

«Մահաբեր գրոհ» ասելով՝ Փաշինեանն արդեօ՞ք գուշակում էր ահաւոր պատերազմը եւ Արամի կերպարում էր փնտրում ինքն իրեն։ Նման մի ամբիցիոս համեմատութեան համար, իհարկէ, մեղադրելի չէ Փաշինեանը։ Մեղադրելի են, սակայն, նրա իշխանութիւնները աւանտիւրիստական խօսոյթներով թշնամուն յարմարագոյն պատրուակները մատուցելու համար։ Պատրուակներ, որոնց մատուցելուց ամէն կերպ խուսափում էր Արամ Մանուկեանը, եւ դրանց փոխարէն, առանց «խաղաղութեան դարաշրջան» յորջորջելու, ճկունութեամբ բանակցում էր վաղեմի թշնամու հետ՝ վերջիններիս Վանի հերոսամարտի եւ Սարդարապատի ճակատամարտի փոխվրէժի մտադրութիւններից զերծ պահելու յստակ օրակարգով։

2021թ. Հանրապետութեան տօնի առթիւ շնորհաւորական իր ուղերձում՝ արդէն ահաւոր պարտութեան իրավիճակում յայտնուած վարչապետի պաշտօնակատար Փաշինեանն այսպէս էր ասում.

«…Սակայն ժողովրդի ուժերի գերլարումով, Արամ Մանուկեանի ոգու եւ կամքի առաջնորդութեամբ հայութիւնը կարողացաւ կանգնեցնել թշնամու գրոհը…»։

Ակնյայտ է, որ «թշնամու գրոհը կանգնեցնել» ասոյթով Փաշինեանը փորձում էր մի կերպ պատճառաբանել իր այն պնդումը, թէ 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ պայմանաւորուածութեամբ է միայն հնարաւոր դարձել «կանգնեցնել» ադրբեջանական գրոհը Ստեփանակերտի ուղղութեամբ… Ակնյայտ է նաեւ, որ Արամ Մանուկեանի անբիծ, անբասիր կերպարի հետ դարձեալ ինքն իրեն համեմատելով՝ Փաշինեանը փորձում էր փոխաբերական իմաստով հիմնաւորել «պատասխանատու եմ, բայց մեղաւոր չեմ» իր երկչոտ ինքնարդարացումը։

Այնուամենայնիւ, վերը նշուած ուղերձում Փաշինեանն ակնածանքով է յիշատակել Արամ Մանուկեանի «ոգու եւ կամքի առաջնորդ» լինելու փաստը՝ ինչն արդէն բացակայում էր այս տարուայ՝ 2022թ. շնորհաւորական ուղերձում. «…Սակայն մեր ժողովուրդը կարողացաւ օրհասական պահին գործել որպէս մէկ բռունցք՝ ուժերի համախմբմամբ, միասնականութեամբ կերտել Առաջին Հանրապետութիւնը: Այդ գործում անուրանալի է Արամ Մանուկեանի, Թովմաս Նազարբէկեանի, Մովսէս Սիլիկեանի, Դրոյի, Նժդեհի, Դանիէլ ու Պօղոս Բէկ Փիրումեանների, եզդիական հեծեալ ջոկատի հրամանատար Ջհանգիր աղայի, զէնքը ձեռքին կռուող հոգեւորականների դերը…»։

Այս տարի միայն եւ միայն՝ «անուրանալի դեր»… Բա ի՞նչ եղան նախորդ բնութագրութիւնները։ Ո՞ւր մնացին «նուիրեալ առաջնորդ», «հայութեան ոգու, կամքի ու ուժի մարմնաւորող» Արամ Մանուկեանի առանցքային դերակատարութիւնը, հիմնարար հեղինակութիւնը։ Եւ վերջապէս, այս պայմաններում այսուհետ ո՞վ է լինելու Արամ Մանուկեանի սխրանքի եւ գործի «տէր»-ը…

 

Ո՞վ է Արամ Մանուկեանը։

(Կը ցանկանայի ներկայացնել Արամ Մանուկեանի կուսակցական, քաղաքական կեանքի գաղափարապաշտական ծալքերն ու բաղադրիչները եւ հպարտութեամբ ընդգծել նրա կուսակցական պատկանելիութիւնը… դրա օրն էլ կը գայ անշուշտ, բայց այսօր անհրաժեշտութիւններն այլ են)։

Արամ Մանուկեանը հայ ժողովրդի այն եզակի ռազմաքաղաքական ղեկավարն է, ով երկու անգամ չարաչար ծնկի է բերել օսմանեան բանակին՝ առաջինը հէնց Օսմանեան կայսրութեան մէջ, 1915 թուականին, Արեւմտեան Հայաստանում, Վանում, իսկ երկրորդ անգամ՝ Կովկասեան ճակատում, 1918 թուականին, Արեւելեան Հայաստանում, Սարդարապատում եւ Բաշ-Ապարանում։

Արամ Մանուկեանը հայ ժողովրդի կամքն ու ազգային ձգտումները մարմնաւորող այն եզակի մարդն է, ով երկու անգամ հայ ժողովրդի ազգային ինքնորոշման իրաւունք է իրացրել, առաջինը՝ Վանում, 1915թ., երկրորդ անգամ՝ Հարաւային Կովկասում, 1918թ.։

Արամ Մանուկեանը ժողովրդի այն եզակի առաջնորդն է, ում շնչի եւ ոգեղէն ներկայութեան ներքոյ երկու անգամ պարտադրուել է Օսմանեան կայսրութեանը՝ պաշտօնապէս ճանաչել Հայաստանի գոյութեան փաստն ու անկախութեան իրաւունքը, առաջինը՝ 1918 թուականին Բաթումիում, դէ ֆակտօ եղանակով, երկրորդ անգամ սեփական զոհաբերութեամբ հիմնադրած Հայաստանի Հանրապետութեան դիւանագիտական պատուիրակութեան միջոցով՝ 1920 թուականին, Փարիզի խաղաղութեան վեհաժողովում, դէ իւրէ եղանակով։

 

Ահա թէ ով է Արամ Մանուկեանը.

Հայ ազգի առաջնորդ, ով եզակի է Հայոց պատմութեան մէջ…

Թշնամու առաջնորդ, ով նոյնպէս եզակի է Թուրքիայի պատմութեան մէջ։

Նրան փայլուն գիտեն Թուրքիայի պետական այրերը եւ նրան լաւապէս ճանաչեցրել են իրենց կրտսեր եղբօր՝ «Ադրբեջանի Հանրապետութեան» ղեկավարներին։

Այսօրեայ քաղաքական բառապաշարով ասած՝ Արամ Մանուկեանը հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի, անվտանգութեան, հողային ամբողջականութեան սկզբունքների պահպանման խորհրդանիշն է, անկիւնաքարը, եթէ կուզէք՝ նշաձողը։

Արամը, իհարկէ, քաղաքական նշաձող է։ Կարելի է պատկերացնել, որ եթէ ՀՀ իշխանութիւնն այսօր վարի ազգանպաստ, ուժեղ քաղաքականութիւն Արցախի ինքնորոշման սկզբունքի դիրքերից, ապա Հայաստանի անկախութեան ուղերձներում Արամ Մանուկեանը կը բնութագրուի՝ որպէս հայ ժողովրդի ուժն ու կամքը մարմնաւորող նուիրեալ առաջնորդ։

Իսկ հակառակ դէպքում, եթէ ՀՀ իշխանութիւնն այլեւայլ պատճառաբանութեամբ ուզում է հրաժարուել Արցախի ինքնորոշման սկզունքից կամ այս սկզբունքը ստորադասել «անվտանգութեան» առասպելին, ապա Հայաստանի անկախութեան ուղերձում Արամ Մանուկեանի դերը սահմանափակւում, դառնում է ընդամէնը «անուրանալի», այն էլ միայն եւ միայն «Առաջին Հանրապետութեան» կերտման գործում։

Արամ Մանուկեանի մասին պաշտօնական բնութագրման փոխակերպութեան էպոպեան որպէս ազդանշան լաւապէս ընկալելի են Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի համար։

Ահա թէ ինչպէս նաեւ կարելի է ապակոդաւորել՝ «նշաձողի իջեցում» բառակապակցութիւնը…:

 

ԿԱՐԷՆ ԽԱՆԼԱՐԵԱՆ

«Ապառաժ»

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.