Իմ հորիզոնից «Հորիզոն». Շնորհաւոր 45 ազգային տարիներդ, «Հորիզո՛ն»

Արմինէ Մուքոյեան Թաշճեան

Գանատայում հայկական գաղութի սկիզբ է դրուել 1880-ականներին եւ 1890-ականներին, երբ Գանատա են մեկնել ուսանողներ, վաճառականներ եւ գիւղատնտեսներ, հիմնականում Թուրքիայի կողմից գրաւուած տարածքներից, ապա եւ Հայոց ցեղասպանութիւնից վերապրածներ։

Ցեղասպանութեանը զուգահեռ տեղի ունեցաւ նաեւ լեզուասպանութիւն, որը տարբեր դրսեւորումներով շարունակւում է մինչեւ այսօր: Ոչնչացուեցին բազմահազար կրթական ու կրօնական հաստատութիւններ, թատրոններ, մշակութային կեդրոններ, լրատուամիջոցներ, հրատարակչութիւններ, տպարաններ, գրադարաններ, միջնադարեան ձեռագիր մատեաններ, կալանաւորուեցին ու սպանուեցին հայերէնով ստեղծագործողներ, հայերէնը ուսուցանողներ, անհետացան մեծաքանակ հայալեզու բանահիւսական արժէքներ, տասնամեակներէ ի վեր շարունակաբար թրքացւում են Արեւմտեան Հայաստանի հայկական տեղանունները, անմիջապէս կամ աստիճանաբար բնաջնջուեց հայերէնի արեւմտեան բարբառների մեծագոյն մասը, հայրենազրկուեց արեւմտահայ գրական լեզուն: Վերացաւ բեղմնաւոր ու արդիւնաւէտ մի հսկայածաւալ հայալեզու միջավայր, որից միայն պատառիկներ մնացին Սփիւռքում:

Այս ամէնով հանդերձ, օտարութեան մէջ ապրող հայերը, բռնելով տարագրութեան ուղին, դառնալով գաղթական, այնուամենայնիւ, իրենց հետ տարել են իրենց էութիւնից անբաժան ազգային արժանապատուութիւնն ու պատուասիրութիւնը։ Հաստատուելով Գանատայում՝ ունենալով անորոշ ապագայ, նրանք խօսել, խորհել, վիճաբանել, երազել են ոչ թէ անձնական բարօրութեան, սեփական ընտանիքի կերտման ու վայելքների, այլ օտարութեան մէջ ազգապահպան աշխատանքի լծուելու, հայութիւնը պահող տաճարների ու օճախների ստեղծման մասին։

Աւելի քան 100 տարի Գանատայում ապրող հայերը ունեցել են երկու հիմնական օրակարգ՝ Գանատայում հայ համայնքների զարգացում եւ Հայրենիքին աջակցութիւն, որում արդէն 45 տարի իր կարեւորագոյն դերն ունի «Հորիզոն» շաբաթաթերթը։

45 տարիներ «Հորիզոն»ը համայնքը իրար եւ Հայրենիքը համայնքին կապող, հայութեան երկու հատուածների կեանքը իրար ներկայացնող, ծանօթացնող հորիզոնը եղաւ։ Ունեցաւ իր կարեւոր դերը՝ կամրջելով նաեւ հայ համայնքն ու Գանատան, դառնալով Գանատայի պատմութեան մի մասը, որ պատմում է հայ համայնքի ներկայութեան, կեանքի ու գործունէութեան մասին։

«Հորիզոն»ի հիմնադրումը լեզուասպանութեան պատասխանն էր, որ հայերէնով գրեց՝ արեւմտահայոց լեզուն չի մեռել, ապրում է, ապրում իմ էջերում, որտեղ հայրենազրկուած արեւմտահայ գրական լեզուն ազատութեան իր ճանապարհը շարունակեց, ստեղծեց իր ասպարէզը եւ դարձաւ Սփիւռքի հազուագիւտ գրական բեմերից մէկը։

Ի հակադրում այն ցաւալի իրողութեանը, որ ամէն տարի աւելի է հայկական համայնքներում արեւմտահայերէնը ենթարկւում տուեալ երկրում տիրապետող լեզուի ազդեցութեանը, «Հորիզոն»ը ազգային լեզուն դարձրեց խորհրդանիշ, ստեղծեց այն բացառիկ հայալեզու միջավայրը, որն իր մէջ ամփոփեց գանատահայութեանը՝ դառնալով նրա բաբախուն սիրտը, նրա ազգային ինքնութեան, գաղափարախօսութեան, լեզուի, մշակոյթի, հոգեւոր կեանքի մտահորիզոնը եւ «դէպի երկիրը» վերադառնալու կոչը։

«Հորիզոն»ը շեշտադրեց համայնք-Հայրենիք միաւորող գործառոյթը: Այնպիսի բազմամշակոյթ երկրում, ինչպիսին Գանատան է, ուր փոփոխուող ինքնութիւնը մեծ մարտահրաւէր է, «Հորիզոն«ում Հայրենիքի, Հայկական հարցի, Հայոց Ցեղասպանութեան, Արցախեան հիմնախնդրի մասին տեղեկատուութեան գերակշռութիւնը ոչ այլ ինչ է, քան հայի վերադարձը իր արմատներին, իր պատմութեանը, իր անցեալին, իր արդար պահանջատիրութեանը։

Նրա էջերի միջուկը Միացեալ Հայրենիքն է, որի շուրջ համընդհանուր գաղափարներն ու ազգային արժէքները հորիզոնւում ու դրոշմւում են հայ օճախներում՝ նպաստելով ազգի ժառանգութեան կրողը լինելու գիտակցութեանը, ազգային հպարտութեան ձեւաւորմանը։
«Հորիզոն»ը իր լինելութեամբ հաստատում է ազգի, Հայրենիքի, հայի ինքնութեան գաղափարը, տալիս ազգային գաղափարաբանական դիրքորոշումներ՝ ազգային սահմանների, Միացեալ Հայրենիքի, հայութեան մասին եւ միաւորում այդ գաղափարաբանութեան շուրջ։

Շնորհաւոր 45-ամեակ։