ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախմբերի եւ գրասենեակների աշխատանքների ամփոփագիր (Յուլիսի 15 – Օգոստոսի 15, 2023թ․)

Անցնող մէկուկէս ամսուայ ընթացքում ՀՅԴ Հայ դատի աշխարհասփիւռ համակարգի աշխատանքները շարունակել են մեծապէս պայմանաւորուած լինել ատրպէյճանական ընթացիկ ահաբեկչական քաղաքականութեան արդիւնքում Արցախում ստեղծուած հոմանիտար եւ անվտանգային իրավիճակով։ Շարունակուել են աշխատանքներն Արցախի հանդէպ միջազգային զօրակցութեան ապահովման, շրջափակման վերացման, Ատրպէյճանի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան նկատմամբ պատժամիջոցների կիրառման, Ատրպէյճանին տրամադրուող ամերիկեան ռազմական օժանդակութեան վերացման, հիմնախնդրի միջազգայնացման, ինքնորոշման իրաւունքի իրացման ճանաչման շեշտադրմամբ բանակցային գործընթացի լիարժէք ձեւաչափի վերականգնման եւ այլ ուղղութիւններով։

ՀՅԴ Հայ դատի կեդրոնական գրասենեակ

Լոզանի դաշնագրի 100-ամեակի առթիւ քրտական յատուկ յանձնախմբի կողմից Յուլիսի 22-23ը Լոզանում կամակերպուել էր խորհրդաժողով։ Խորհրդաժողովին մասնակցել են աշխարհի տարբեր երկրներից շուրջ 300 քրտեր եւ քննարկել դաշնագրի բացասական հետեւանքները։ Ելոյթ ունեցողների գերազանցող մեծամասնութիւնը, զուգահեռներ անցկացնելով Սեւրի եւ Լոզանի դաշնագրերի միջեւ, անդրադարձել են Սեւրի դաշնագրով ձեռք բերուած եւ Լոզանի դաշնագրով ստուերուած առ այսօր չգործադրուած կէտերին։

ՀՅԴ-ին ուղղուած յատուկ հրաւէրին ընդառաջելով՝ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնից խորհրդաժողովին մասնակցել է Նայիրի Մկրտչեանը։ Նա իր խօսքում (քրտերէն) նախ խօսել է հայ եւ քիւրտ ժողովուրդների բարեկամութեան մասին, ապա ընդգծել ճակատագրակից լինելու եւ միեւնոյն թշնամու կողմից հալածած լինելու փաստը:

Լոզանի դաշնագրի հետեւանքով հայկական հարցի կրած վնասները թուարկելուց յետոյ, Նայիրի Մկրտչեանը նշել է․ «Այսօր էլ այնտեղ խօսում եւ գործում է նիւթական շահերի գռեհիկ պաշտպանութիւնը, այսօր էլ ազատախոհ ձեւացող երկրները պաշտպանում են Թուրքիան եւ շարունակում են պատմութիւնից սրբագրել նրանց բարբարոսութիւնները։ Այսօր էլ Թուրքիան իր եղբօր՝ Ատրպէյճանի հետ, փորձում է ընկճել հայ ժողովրդին, կոտրել արցախցու կամքը՝ շրջափակման մէջ պահելով 120,000 հայերի, որոնք մերժում են լքել իրենց պապենական հողը։ Այս բոլորը 20րդ դարասկզբի Հայոց ցեղասպանութեան ողբերգական իրականութիւնն է յիշեցնում։ Ատրպէյճանը բացայայտօրէն ցեղասպանի վարքագիծ է դրսեւորում՝ Արցախի բնիկ ժողովրդին դրդելով լքել իր հողը»։

ՀՅԴ Բիւրոյի հրաւէրով Յուլիսի 28-ին գումարուել է ՀՅԴ Հայ դատի կեդրոնական խորհրդի առցանց նիստ՝ քննարկելու Արցախի Հանրապետութեան շահերի պաշտպանութեան ուղղութեամբ ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախմբերի ու գրասենեակների կողմից իրականացուող աշխատանքների լայն համատեքստը։

Բացման խօսքում ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ, ՀՅԴ Հայ դատի կեդրոնական խորհրդի նախագահ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանը կարեւորել է դժուարին այս օրերին ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախմբերի ու գրասենեակների աշխատանքների ակտիւութեան պահպանումը մի քանի ուղղութիւններով, մասնաւորապէս՝ Արցախի շուրջ արտաքին զօրակցութեան ապահովում, հիմնախնդրի վերաբերեալ արտերկրում օբիեկտիւ տեղեկատուութեան ապահովում եւ ատրպէյճանական քարոզչական սադրանքների հակազդում, Լաչինի (Քաշաթաղի) միջանցքի ապաշրջափակում եւ Արցախին միջազգային հումանիտար օժանդակութիւն, Ատրպէյճանի վրայ միջազգային ճնշման ուժգնացում, Ատրպէյճանի եւ դրա ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան նկատմամբ պատժամիջոցների կիրառում։

Արցախի Հանրապետութեան նախագահը Յուլիսի երկրորդ կէսին դիմել էր Միջազգային քրէական դատարանի նախկին գլխաւոր դատախազ Լուիս Մօրէնօ Օկամպոյին՝ խնդրելով փորձագիտական կարծիք առ այն, թէ արդեօ՞ք Արցախում խորացող շրջափակումը համապատասխանում է ցեղասպանութիւն յանցագործութեանը:

Օգոստոսի 7-ին ստացուել է մեծավաստակ գիտնականի զեկոյցը, ինչն ուսումնասիրուել է նաեւ ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ դատի կեդրոնական գրասենեակում՝ ըստ անհրաժեշտութեան Հայ դատի յանձնախմբերի ու գրասենեակիների կողմից օգտագործման նախապատրաստելու համար։

ՀՅԴ Հայ դատի կեդրոնական գրասենեակը զեկոյցը գնահատել է որպէս մասնագիտական բարձր որակներով, օբիեկտիւ եւ փաստական տուեալներով հիմնաւորուած աւարտուն աշխատանք։ Մասնաւորապէս՝ զեկոյցը միարժէքօրէն պնդում է, որ Արցախի ժողովրդի նկատմամբ իրականացւում է՝ շարունակական ցեղասպանութիւն, ինչը հիմնաւորւում է «Ցեղասպանութեան յանցագործութիւնը կանխարգելելու եւ պատժելու մասին» կոնվենցիայի երկրորդ յօդուածի շրջանակներում, որը ցեղասպանութիւն է սահմանում նաեւ «որեւէ խմբի համար կեանքի այնպիսի պայմանների միտումնաւոր ստեղծումը, որոնք ուղղուած են նրա լրիւ կամ մասնակի ֆիզիքական ոչնչացմանը»։ Հեղինակն ասուածը հիմնաւորում է՝ յղում կատարելով Սրեբրենիցայում ցեղասպանական գործողութեան վերաբերեալ Արդարադատութեան միջազգային դատարանի որոշմանը, ըստ որի բնակչութեանը սննդից, բժշկական օգնութիւնից, ապաստարաններից եւ հագուստից զրկումը համարւում է ցեղասպանութիւն։

Զեկոյցը պարունակում է նաեւ հարուստ իրաւաքաղաքական եւ կիրակառական նշանակութեան խորհուրդներ ստեղծուած իրավիճակի յաղթահարման միջազգային մեխանիզմների գործարկման եւ ցեղասպանութեան կանխարգելման համար, զեկոյցը նաեւ ներառում է Ղարաբաղեան հակամարտութեան ամփոփ պատմաքաղաքական ու իրաւական նկարագրութիւն։ ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ դատի կեդրոնական գրասենեակը, բարձր գնահատելով զեկոյցի կիրառական նշանակութիւնը․ այն տրամադրել է Հայ դատի յանձնախմբերին ու գրասենեակներին՝ Արցախի շահերի պաշտպանութեան աշխատանքների ընթացքում օգտագործման եւ դրանում արտացոլուած դրոյթները միջազգային քաղաքական շրջանակների ուշադրութեանը ներկայացնելու համար։

Յատկանշական է, որ Օգոստոսի 9-ին առցանց հանդիպում է տեղի ունեցել միջազգային քրէական դատարանի առաջին գլխաւոր դատախազ, Յարվարդի եւ Ելի համալսարանների դասախօս Լուիս Մօրէնօ Օկամպոյի հետ, ով Արցախի նախագահին եւ պաշտօնատար անձանց խմբին է ներկայացրել Արցախի շրջափակման վերաբերեալ իր իրաւական հետազօտութեան արդիւնքները: Սոյն հանդիպմանը մասնակցել է նաեւ Սոցիալիստական ինտերնացիոնալի փոխնախագահ, ՀՅԴ Բիւրոյի նախկին անդամ, Հայ դատի կեդրոնական խորհրդի անդամ Մարիօ Նալպանտեանը։

Եւրոպա

Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետի եւ Ատրպէյճանի Հանրապետութեան նախագահի միջեւ Եւրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշէլի միջնորդութեամբ Յուլիսի 15-ին կայացած հանդիպումից յետոյ վերջինիս կողմից կատարուել էին խիստ խնդրայարոյց յայտարարութիւններ, որոնց արձագանգել է ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակը՝ մասնաւորապէս արձանագրելով․ «Շառլ Միշէլի այն մօտեցումը, ըստ որի` Աղտամից Արցախ «մարդասիրական» մատակարարումներ իրականացնելու ատրպէյճանական պայմանը հաւասարեցւում է Լաչինի միջանցքի բացման կարեւորագոյն խնդրին, մեծ սխալ է։ Որպէս ԵՄ քաղաքացիներ՝ մենք դատապարտում ենք նախագահ Միշէլի աջակցութիւնն ատրպէյճանական օրակարգին, այն է՝ օգտագործել Աղտամ-Ստեփանակերտ ճանապարհը որպէս արցախահայութեանն այսպէս կոչուած «մարդասիրական օգնութիւն» տրամադրելու ուղի։

Եւրոպական խորհրդի նախագահը, արտայայտելով ԵՄ աջակցութիւնն ատրպէյճանական օրակարգին, ոչ միայն օրինականացնում է աւտորիտար ռեժիմի էթնիկ զտումների քաղաքականութիւնը, այլեւ հակասութեան մէջ է մտնում ՄԱԿ-ի Արդարադատութեան միջազգային դատարանի որոշման հետ, որով Ատրպէյճանին յանձնարարուել էր անյապաղ վերացնել Լաչինի միջանցքի շրջափակումը։ Այս յայտարարութիւնը նաեւ անտեսում է 2023 թուականի Մարտին Եւրախորհրդարանի ընդունած բանաձեւը, որը կոչ է անում ԵՄ խորհրդին պատժամիջոցներ կիրառել Ատրպէյճանի կառավարութեան անդամների նկատմամբ, եթէ Ատրպէյճանն անյապաղ չկատարի ՄԱԿ-ի Արդարադատութեան միջազգային դատարանի Փետրուարի 22-ի հրամանը: ԵՄ ղեկավարութեան այս մօտեցումը թոյլ է տալիս Պաքուին խուսափել ճնշումներից Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման հարցում»։

Եւրոպական տասներկու երկրներում գործող հայ համայնքների ղեկավար-ներկայացուցիչները Յուլիսի 24-ին առցանց հանդիպում են ունեցել եւ քննարկել Արցախի շահերի պաշտպանութեան շուրջ ձեռնարկուած եւ ձեռնարկուելիք միջոցառումները։ Մտքեր են փոխանակուել Յուլիսի 6-ին Պրուքսէլում կայացած հանդիպման ընթացքում ձեռք բերուած որոշումների գործարկման ընթացքի վերաբերեալ ու նախանշել առաջիկայ գործողութիւնները։ Այս առումով վերարժեւորուել է Արցախի շարունակական անօրինական շրջափակումը վերացնելու համար «Եւրոպացիները յանուն Արցախի» շարժման շրջանակներում Եւրոպական խորհրդի, Եւրոպական յանձնաժողովի եւ Եւրոպական Խորհրդարանի նախագահներին, ինչպէս նաեւ Եւրոպայի խորհրդի անդամ պետութիւնների ղեկավարներին հասցէագրուած գրութեանը Եւրոպական աւելի քան 470 կազմակերպութիւնների միացման փաստը։

Յատուկ անդրադարձ է կատարուել ղարաբաղեան հակամարտութեան եւ հայ-Ատրպէյճանական յարաբերութիւնների բանակցային գործընթացում Եւրոպական միութեան ներկա դատապարտելի քաղաքական վարքին, մասնաւորապէս՝ Եւրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշէլի խնդրայարոյց յայտարարութիւններին։ Անընդունելի է համարուել Եւրոպական միութեան կողմից իր իսկ դաւանած արժէքներին հակառակ՝ Ատրպէյճանի որդեգրած էթնիկ զտման քաղաքականութեան եւ շարունակուող վայրագութիւնների, ըստ էութեան, արդարացումը։ Եւրոպական միութիւնը, ի դէմս Եւրոպական խորհրդի, պէտք է քաղաքական կամք դրսեւորի եւ արժէքների ու առեւտրային յարաբերութիւնների միջեւ ընտրութեան գործում կողմնորոշուի դէպի արժէքները եւ կանխի մարդկութեան դէմ իրագործուող ատրպէյճանական հերթական յանցագործութիւնները։

Եւրոպական խորհրդարանի Հարաւային Կովկասի երկրների հետ պատուիրակութեան նախագահ Մարինա Կալիւրանտը, Հայաստանի հարցով մշտական զեկուցող Անտրէյ Կովաչեւը եւ Ատրպէյճանի հարցով մշտական զեկուցող Ժելիանա Զովկօն Օգոստոսի 1-ին հանդէս են եկել Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար իրավիճակի վերաբերեալ համատեղ յայտարարութեամբ։ Յայտարարութեան հեղինակները պատշաճ եւ քաղաքական յստակ գնահատականներով ներկայացրել են ատրպէյճանական շրջափակման արդիւնքում Արցախում սրընթաց վատթարացող հումանիտար իրավիճակը՝ նկատելով, որ Ատրպէյճանն այդպիսով խախտում է 2020թ․ Նոյեմբերի 9-ի յայտարարութեամբ նախատեսուած իր պարտաւորութիւնները, ինչպէս նաեւ Արդարադատութեան միջազգային դատարանի 2023թ․ Փետրուարի 22-ի իրաւաբանական պարտադիր ուժ ունեցող որոշումը, որը վերահաստատուել է նաեւ Յուլիսի 6-ին։ Եւրոպական խորհրդարանի պատգամաւորները, ի թիւս այլնի, դատապարտել են հումանիտար մատակարարումների շարունակական շրջափակումը եւ հումանիտար հասանելիութեան քաղաքականացումը։

ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակի նախագահ Գասպար Կարապետեանը, մեկնաբանելով ընդունուած յայտարարութիւնը, նկատել է․ «Եւրոպական խորհրդարանը, ի դէմս Հարաւային Կովկասի հարցերով թերեւս ամենատեղեկացուած երեք պատգամաւորների, Արցախում ստեղծուած մարդասիրական իրավիճակի վերաբերեալ բաւական օբիեկտիւ յայտարարութիւն է ընդունել, պատգամաւորների քաղաքական սկզբունքայնութիւնն արժանի է յարգանքի։ Այս յայտարարութիւնը պէտք է դիտել հետպատերազմեայ շրջանում Եւրոպական Խորհրդարանի՝ Ղարաբաղեան հիմնախնդրի վերաբերեալ յայտարարութիւնների տրամաբանութեան մէջ։ ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակը երկար տարիներ, իսկ պատերազմից յետոյ աւելի ակտիւ աշխատում է ԵՄ-ի կողմից Ատրպէյճանի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան նկատմամբ թիրախային պատժամիջոցների կիրառման ուղղութեամբ եւ գնահատելի է, որ Եւրոպական խորհրդարանը շարունակում է հաւատարիմ մնալ այդ գաղափարին, որն ամբողջութեամբ Բիւրեղացել է միայն վերջերս՝ Արցախի Ատրպէյճանական շրջափակումից յետոյ։ Կարծում ենք, որ Եւրոպական խորհրդարանի արդարացի դիրքորոշումն ի վերջոյ պէտք է տարածուի նաեւ ԵՄ գործադիր իշխանութեան վրայ եւ Եւրոպական միութեան Խորհուրդը, յանձնաժողովն ու Եւրոպական խորհուրդը պէտք է միասնական քաղաքականութեամբ եւ Եւրոպական միութեան ողջ կարողականութեամբ զսպեն ատրպէյճանական յանցագործ քաղաքականութիւնը»։

ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Դաւիթ Իշխանեանի՝ ԱՀ Ազգային ժողովի նախագահութիւնը ստանձնելուց յետոյ վերջինիս շնորհաւորական ուղերձներ են յղել եւ Արցախի ժողովրդին իր արդար պայքարում զօրակցութիւն յայտնել Եւրոպական Խորհրդարանի պատգամաւորներ Պատրիկ Բերգն ու Ֆրանսուա Ալֆոնսին։

Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ

Յուլիսի 28-ին յայտարարութեամբ են հանդէս եկել ԱՄՆ Կոնգրեսի հայկական հարցերով խմբի համանախագահներ Ֆրենք Փալոնը, Գուս Բիլիրակիսը, Ադամ Շիֆը եւ Դաւիթ Վալադաօն՝ Պայտընի վարչակազմին եւ միջազգային հանրութեանը կոչ անելով ձեռնարկել անյապաղ քայլեր՝ Արցախում հումանիտար աղէտը կանխելու համար: Խմբի համանախագահները հանգամանօրէն նկարագրել են Արցախում ատրպէյճանական յանցագործ քաղաքականութեան հետեւանքով ստեղծուած հումանիտար իրավիճակը եւ վերահաս վտանգները, արձանագրել միջազգային հանրութեան լուսանցք մղուած քաղաքականութիւնը, երբ վերջինս լուռ հետեւում է, թէ ինչպէս է այս ճգնաժամը սրուել մինչեւ կրիտիկական կէտ, որտեղ տասնեակ հազարաւորներ մարդկանց կեանքեր են վտանգուած: Մինչդեռ Ալիեւը որեւէ հետեւանքի չի բախուել հայերին իրենց պատմական հայրենիքից հեռացնելու իր քաղաքականութեան համար: Ամերիկեան օրէնսդիրները ատրպէյճանական գործողութիւնները որակել են որպէս էթնիկ զտման քաղաքականութիւն եւ Պայտընի վարչակազմին ու միջազգային հանրութեանը յորդորել են համապատասխան գործողութիւններ ձեռնարկել՝ առկայ գործիքակազմերի կիրառմամբ։ Կոնգրեսականների այս յայտարարութեանը, նախորդել էր Յուլիսի 28-ին Հայ դատի Ամերիկայի յանձնախմբի Ուաշինկթընի կեդրոնական գրասենեակի պատասխանատու Արամ Համբարեանի բաց նամակը՝ ուղղուած ամերիկեան վարչակազմին, որտեղ ընդգծուած էին թուով երեք հրատապ միջոցառումներ, որ ԱՄՆ-ն կարող է ձեռնարկել Արցախում ցեղասպանութիւնը կանխելու ուղղութեամբ, մասնաւորապէս՝

1. ԱՄՆ-ն պէտք է Պաքուի համար խիստ վերջնաժամկէտ սահմանի՝ շրջափակումը վերացնելու եւ Արցախի ու Հայաստանի դէմ ագրեսիայի բոլոր գործողութիւնները դադարեցնելու համար։

2. ԱՄՆ-ն պէտք է Ատրպէյճանի բարձրաստիճան պաշտօնեաների նկատմամբ կիրառի կլոպալ Մագնիտսկու եւ այլ պատժամիջոցներ՝ այդ վերջնաժամկէտը չկատարելու համար, ինչպէս նաեւ ամբողջութեամբ կիրարկի «Ազատութեան աջակցութեան ակտի» 907-րդ յօդուածը եւ արգելափակի ԱՄՆ-ի բոլոր ուղղակի եւ անուղղակի ռազմական օժանդակութիւնը Ատրպէյճանին։

3. ԱՄՆ-ն պէտք է անյապաղ ձեռնարկի կոնկրետ գործողութիւններ՝ Արցախում ցեղասպանութիւնը կանխելու համար՝ առաջնորդելով միջազգային ջանքերը Արցախի ինքնորոշուած կարգավիճակի ճանաչման համար՝ պահանջելով 1) ՄԱԿ-ի անվտանգութեան երաշխիքներ 2) կայուն միջազգային խաղաղապահ ներկայութիւն 3) ամերիկեան եւ միջազգային հումանիտար եւ զարգացման աջակցութիւն, 4) անվտանգ տրանսպորտային, առեւտրային եւ էներգետիկ կապ Հայաստանի հետ, 5) ռազմավարական բուֆերային գօտի եւ 6) պարենային, ջրի եւ էներգետիկ անվտանգութիւն:

Գանատա

Գանատայի Սենատի անդամ Լէօ Հուսաքոսը Օգոստոսի 14-ին զօրակցական նամակ է ուղարկել Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի նախագահ Դաւիթ Իշխանեանին՝ պաշտօնի ստանձնման կապակցութեամբ։ Հուսաքոսը մասնաւորապէս նկատել է` Իշխանեանի ընտրութիւնը տեղի է ունեցել Արցախի Հանրապետութեանը պարտադրուած դժուարին պայմաններում, երբ արցախցիները դիմակայում են Ատրպէյճանի կողմից պարտադրուած սովին, ինչպէս նաեւ տնտեսական ու հումանիտար տարբեր դժուարութիւնների՝ շրջափակման սկզբից ի վեր։

Հուսաքոսը նաեւ ընդգծել է Գանատայի կառավարութեան, ինչպէս նաեւ միջազգային ամբողջ հանրութեան յստակ պահանջի անհրաժեշտութիւնը՝ ութ ամիս շարունակուող շրջափակման վերացման համար։ Գանատացի քաղաքական գործիչը արժեւորել է Միջազգային քրէական դատարանի նախկին գլխաւոր դատախազ Լուիս Մօրէնօ Օկամպոյի զեկոյցը եւ դրանում տեղ գտած այն միտքը, որ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդն այս հարցը պէտք է ներկայացնի միջազգային դատական ատեանների։

Հուսաքոսը նամակը եզրափակել է իբրեւ Գանատայի Սենատի անդամ՝ աջակցութիւն յայտնելով Արցախի Ազգային ժողովի իր գործընկերներին եւ անձամբ Դաւիթ Իշխանեանին, ինչպէս նաեւ անվերապահ զօրակցութիւն Արցախի ժողովրդին։

Աւստրալիա

Հայ դատի Աւստրալիայի յանձնախմբի նախաձեռնութեամբ խորհրդարանի պաշտօնական հարթակում Յուլիսի սկզբին նախաձեռնուել էր ստորագրահաւաք, որն ամսուայ վերջին ամփոփուել է 2062 ստորագրութիւններով։ Ստորագրահաւաքով աւստրալիական կառավարութիւնից պահանջւում էր համապատասխան քաղաքական դիրքորոշում ցուցաբերել ՄԱԿ-ի Արդարադատութեան միջազգային դատարանի կողմից Լաչինի միջանցքի վերաբերեալ ընդունուած որոշումներին։ Կառավարութիւնից նաեւ պահանջւում էր օգնել կանխելու ցեղասպանութիւնն Արցախում եւ կիսել Ցեղասպանագէտների միջազգային ասոցիացիայի, Genocide Watch-ի եւ Ցեղասպանութեան կանխարգելման Լեմկինի ինստիտուտի կողմից բարձրացուած մտահոգութիւնները:

Ավստրալիայի մայրաքաղաքային տարածքի օրենսդիր ժողովի անդամներ Մայքլ Փեթերսոնը եւ Փիթեր Քէյնը դարձել են տարածքային խորհրդարանի առաջին երկու անդամները, ովքեր հանդէս են եկել ի պաշտպանութիւն Արցախի Հանրապետութեան ժողովրդի՝ խորհրդարանական նիստի ընթացքում հանդէս գալով զօրակցական ելոյթներով։ «Մենք պէտք է համերաշխ լինենք շրջափակման մէջ տառապող խաղաղ բնակիչների հետ, այդ իսկ պատճառով ես միանում եմ Գանպերայի հայ համայնքին՝ կոչ անելով անյապաղ դադարեցնել շրջափակումը», յայտարարել է Պետերսոնը։ Իր հերթին, Փիթեր Քէյնը յայտարարել է. «Լաչինի միջանցքը Արցախի միակ մուտքն է դէպի արտաքին աշխարհ, ուստի այս շրջափակման ազդեցութիւնը բնակիչների վրայ հսկայական է։ Այս հարկադիր մեկուսացման պատճառով սննդամթերքի, վառելիքի, դեղորայքի եւ էներգիայի զգալի պակաս կայ, ինչը խթանում է աւերիչ հումանիտար ճգնաժամը»:

Օգոստոսի 10-ի դրութեամբ, աւստրալացի թուով 14 խորհրդարանականներ միացել են Հայ դատի Աւստրալիայի յանձնախմբի յայտարարութեանը՝ Արցախում ստեղծուած հումանիտար իրավիճակի եւ աւստրալիական ու միջազգային պատշաճ արձագանգի վերաբերեալ։

Մեծ Բրիտանիա

Յուլիսի վերջին Արցախում Ատրպէյճանական քաղաքականութիւնը դատապարտող եւ Արցախի անյապաղ ապաշրջափակում պահանջող յայտարարութեամբ է հանդէս եկել Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանում Հայաստանի հետ բարեկամութեան խումբը, որի քարտուղարը Հայ դատի Մեծ Բրիտանիայի յանձնախմբի նախագահն է։ Բարեկամութեան խմբի նախագահ Թիմ Լոթնը նաեւ գրաւոր դիմել է Մեծ Բրիտանիայի արտաքին քարտուղարին՝ պահանջելով անյապաղ եւ առանց երկակիութիւնների կառավարութեան անունից քննադատել ատրպէյճանական քաղաքականութիւնը։

Անցնող ժամանակահատուածում իր ակտիւ հայանպաստ գործունէութիւնն է շարունակել մեր ժողովրդի մեծ բարեկամ պարոնուհի Քերոլայն Քոքսը, ով տարբեր յայտարարութիւններով շարունակում է միջազգային հանրութեան, յատկապէս մարդասիրական կազմակերպութիւնների ու էկումենիկ միաւորումների ուշադրութեանը ներկայացնել Արցախում ստեղծուած իրավիճակն ու պահանջել որոշակի գործողութիւններ։

Լիբանան

ՀՅԴ Հայ դատի մարմինն Օգոստոսին լիբանանեան լրատուամիջոցներին հաղորդագրութիւն է յղել՝ լուսաբանելով տարբեր երկրներից ականաւոր ցեղասպանագէտների բաց նամակն ուղղուած ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարին, մարդու իրաւունքների գերագոյն յանձնակատարին եւ ցեղասպանութեան կանխարգելման հարցերով ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարի յատուկ խորհրդականին, ինչպէս նաեւ Անվտանգութեան խորհրդի անդամներին՝ Արցախում ցեղասպանութեան անմիջական վտանգի վերաբերեալ։ Հաղորդագրութեան մէջ նաեւ անդրադարձ է կատարուել Միջազգային քրէական դատարանի նախկին գլխաւոր դատախազ Լուիս Մօրէնօ Օկամպոյի մասնագիտական զեկոյցին, ըստ որի, Արցախում կատարուողը ցեղասպանական քաղաքականութեան դրսեւորում է։

ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ Դատի կեդրոնական գրասենեակ
16. 08․ 2023 թ․