Լոյս տեսաւ Դոկտ. Նորա Արիսեանի «Հայ Պատգամաւորները Սուրիոյ Խորհրդարանին մէջ 1928-2011» գիրքը

Գիտաշխատող, Սուրիոյ Խորհրդարանի անդամ (2016 թ.) դոկտ. Նորա Արիսեանի «Հայ Պատգամաւորները Սուրիոյ Խորհրդարանին մէջ 1928-2011» գիրքը, վաւերագրական ուսումնասիրութիւն մըն է հայերու խորհրդարանական կեանքին մասին, պարզաբանելու համար սուրիահայերուն ունեցած դերակատարութիւնը Սուրիոյ խորհրդարանական քաղաքական ոլորտին մէջ եւ յայտնաբերելու անոնց իսկական պատկերը՝ սուրիական շրջանակներուն մէջ, իրենց նախնիներուն Սուրիա հաստատուելէն ետք:

Սոյն վաւերագրական գիրքը առաջին քայլը կը հանդիսանայ Սուրիոյ խորհրդարանական կեանքէն ներս սուրիահայերուն ունեցած ներդրումին ուսումնասիրութեան, որուն մէջ կեդրոնացումը եղած է Սուրիոյ քաղաքական կեանքին մէջ սուրիահայ երեսփոխաններուն խորհրդարանական նիստերուն ներկայութեան վրայ՝ ծանօթանալու անոնց ներդրումներուն՝ խորհրդարանական, քաղաքական, մտաւորական, տնտեսական եւ ընկերային ոլորտներուն մէջ, սկսելով Խորհրդարանի Հիմնադիր նիստէն 1928-ին մինչեւ Օրէնսդրական 9-րդ նստաշրջանի աւարտը 2011-ին:

Ի յայտ եկած է, թէ հայերը իրենց գործօն մասնակցութիւնը բերած են որոշումներու կայացման եւ առաջարկներու ներկայացման՝ զանազան հարցերու շուրջ, որոնցմէ կարելի է նշել Սահմանադարութեան նախապատրաստութեան, ելեւմուտի, եկամուտի տուրքերու, հանգստեան թոշակի, ուսման, հողագործներու շահոյթի ապահովման, գիւղատնտեսական դրամատնային հարցերու, առողջապահական, պատժական տնօրինումներու, աշխատավարձերու բարձրացման եւ ջուրի մատակարարման կապուած հարցերը: Անոնք մասնակցած են նաեւ ծառայողական խնդիրներու մէջ՝ ինքնաշարժներու, զբօսաշրջային, օդակայաններու, ճամբաներու վերանորոգման, կազի մատակարարման, ելեկտրականութեան, տուրքերու եւ սպառողի իրաւունքներուն հետ կապուած հարցերու շուրջ:

Հայերուն Սուրիոյ խորհրդարանէն ներս ներկայացմամբ եւ հայ երեսփոխաններուն խորհրդարանական կեանքին մասնակցութիւններուն ուսումնասիրութեամբ կը յայտնաբերուին հայ երեսփոխաններուն կեցուածքը ազգային հարցերուն վերաբերեալ, որոնք մօտէն կ’առնչուին Սուրիոյ եւ սուրիացի քաղաքացիին:

Սոյն գիրքին, որ 347 էջ կը հաշուէ, նպատակն է հաստատել հայ երեսփոխաններու ներդրումները Սուրիոյ իրարայաջորդ բոլոր խորհրդարանական կազմերուն մէջ: Նիստերուն ընթացքին անոնց ունեցած ելոյթներով եւ առաջարկութիւններով ընթերցողը իրազեկ կը դառնայ հայերուն վերաբերութեան մասին՝ հանդէպ երկրին եւ ժողովուրդին շահերուն, եւ թէ որքանո՛վ անոնք հետաքրքրուած են սուրիացի քաղաքացիին առնչուող հարցերով, ոչ միայն հայկական շրջանակներէն ներս, այլեւ իրենց ապրած շրջաններուն, քաղաքներուն եւ նահանգներուն վերաբերող հարցերով՝ իրենց շրջանի ժողովուրդին դժգոհանքներն ու դժուարութիւնները փոխանցելով խորհրդարանական ժողովներուն եւ համապատասխան լուծումներու առաջարկութիւնները փոխանցելով համապատասխան նախարարութեան:

Դոկտ. Նորա Արիսեան լուսարձակի տակ առած է հայ երեսփոխաններու առկայութիւնը Սուրիոյ խորհրդարանական կազմերուն մէջ, գիրքի աւարտին եզրակացնելու համար, թէ սուրիահայերը ուղեկից եղած են սահմանադրական եւ խորհրդարանական կեանքին եւ փոխազդուած երկրին բոլոր քաղաքական իրադարձութիւններէն՝ պաշտպանելով ժողովուրդին իրաւունքները: Անոնք խորհրդարանի անդամակցութիւնը ազգային պարտասխանատուութիւն նկատած են եւ փորձած՝ լիարժէք աւարտել իրենց վստահուած պարտականութիւնը, այսպիսով անոնցմէ ոմանք հասած են խորհրդարանի գրասենեակի անդամակցութեան կամ մշտական յանձնախումբերուն մէջ զեկուցողի պաշտօնին:

Գիտաշխատողը կը պարզաբանէ, թէ 1928-էին մինչեւ 2011 հայերը ներկայացուցած են 21 հայ երեսփոխաններ: Գրիգոր Էպլիղաթեանը երկար ատեն ստանձնած էր այս պատասխանատուութիւնը (ութը նստաշրջան), որմէ ետք կու գայ Ֆաթհ Ալլա Ասիունը՝ չորս նստաշրջան, ապա Նիքոլա Ճանճին, Մովսէս Տէր Գալուստեանը եւ Տիգրան Ճիրաճեանը՝ երեք նստաշրջան:

Գիրքին կցուած են նաեւ խորհրդարանի կազմերուն անուններու ցանկերը, ինչպէս նաեւ երեսփոխաններուն նկարներն ու երեսփոխանական անձնաթուղթերը:

Սուրիոյ Խորհրդարանին մէջ հայ երեսփոխաններուն ներդրումները փաստարկելով կը շեշտուի Սուրիոյ բազմամշակոյթ պատկերը: Սոյն գիրքը Սուրիոյ ա՛յս պատկերը ցուցանշելու կը ծառայէ, ինչպէս նաեւ կը յայտնաբերէ հայ երեսփոխաններուն գործունէութիւնը եւ նոր բաժին մը կ’աւելցնէ Սուրիոյ խորհրդարանական կեանքի երթին:

«Սիդա»

Թարգմանեց Սոնա Թիթիզեան