Աշխարհագրականօրէն Եղցահողը կը գտնուի Արցախի լեռնաշղթայի կեդրոնական հատուածի արեւելեան լեռներու հարթավայրային մասին մէջ, Շուշի-Բերձոր մայրուղիէն 1,5 քլմ․ հիւսիս` Մեծ Շէն բնակավայրի դէմ դիմաց` մօտ 2,5-3 քլմ․ հեռաւորութեան վրայ:
Տասը Վերստ եւ Կանաչ Թալա գիւղերու հետ միասին կազմուած է Եղցահողի համայնքը:
Ասսպէս, Արցախի հարաւարեւմտեան հատուածին մէջ, Եղցահողը Շուշիէն 30 քլմ․ հեռաւորութեան վրայ կը գտնուի, իսկ մայրաքաղաք Ստեփանակերտէն` 45 քլմ․ հեռաւորութեան վրայ:
Եղցահողի մօտակայքէն կը հոսի Հագարի գետի վտակը: Բնակավայրի անունը կը ստուգաբանուի որպէս եկեղեցական հող:
Բերդաձորի գումարտակի զոհուած ազատամարտիկներու յիշատակին նուիրուած յուշահամալիր մը կառուցուած է Եղցահող գիւղի մօտ։Եղցահող եւ Կանաչ թալա կոչուող գիւղերի միջեւ գտնուող տարածքին մէջ կան հին բնակատեղիներու եւ գերեզմանոցներու հետքեր: Մասնակի պեղումներու եւ գիւղատնտեսական աշխատանքներու ընթացքին յայտնաբերուած են կենցաղային իրեր, զարդեր, որոնց մէկ մասը կը գտնուի Արցախի պետական պատմաերկրագիտական թանգարանին մէջ: Այլ պատմամշակութային յուշարձաններու կարգին են` Սուրբ Աստուածածին եկեղեցի (18-19-րդ դար) եւ Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (2003)։
Եղցահողի տարածքին կը գտնուին Մուղտամ, Քռած Նով, Ցորտ, Չօբանանց, Թաբունց, Մելիքանց, Սաւալասարուն, եւ Թթու Ջուր աղբիւրները:Վերջերս Ստեփանակերտի «Ապառաժ»-ի խմնբագրութիւնը այցելեց Եղցահող եւ աշխատակից Վահագն Խաչատրեան հարցազրոյց մը կատարեց համայնքի ղեկավար Արտակ Յակոբեանի եւ դպրոցի տնօրէն Լենա Իշխանեանի հետ, որոնք ներկայացուցին գիւղում ստեղծուած իրավիճակն ու կատարուած աշխատանքները: Ստորեւ, յապաւումով լոյս կ՛ընծայենք այս հարցազրոյցը․-
Հ- Պարոն Յակոբեան, ինչպիսի՞ իրավիճակ է տիրում գիւղում, ինչպիսի՞ն է գիւղացիների տրամադրուածութիւնը:
Պ- Ինչպէս Արցախի այլ բնակավայրերում, արդէն նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան համայնքներում մարդկանց մօտ նկատւում է մտավախութիւն` կապուած ստեղծուած անորոշ կացութեան հետ, բայց, այնուամենայնիւ, մարդիկ ապրում են իրենց առօրեայ հոգսերով, խնդիրներով, զուաղւում են անասնապահութեամբ, մեղուաբուծութեամբ, որն այս տարի բաւականին բարձր բերքատուութիւն է արձանագրել համայնքում: Գիւղի բնակչութեան թիւը, 2020-ի պատերազմի նախորդող ցուցանիշների համեմատ, աճել է: Գիւղից տեղահանութիւն չի եղել, մարդիկ գիւղը չեն լքել անգամ պատերազմի թէժ օրերին. թե՛ կանայք, թե՛ երեխաները գիւղում են եղել: Պատերազմից յետոյ տեղահանուած ընտանիքներից վեց ընտանիք` մէկը Հատրութի շրջանի Արեւշատ, Մէկը Շուշիի շրջանի Քիրսաւան եւ չորս ընտանիք Բերձոր համայնքներից բնակութիւն են հաստատել Եղցահողում:
Հ- Ինչպիսի՞ կորուստնէր է կրել համայնքը պատերազմի ընթացքում:
Պ- Տարածքների առումով համայնքի վարչական տարածքի 65 տոկոսից աւելին անցել է թշնամու տիրապետութեան տակ, ինչը դժուարացրել է անասնապահութեամբ զբաղուելը: Այս պահի դրութեամբ, օգոստոսի 1-3-ն ընկած ժամանակահատուածում ադրբեջանական առաջխաղացումներով պայմանաւորուած` նրանց դիրքը մեր բնակելի հատուածից հեռու է ընդամէնը 500-600 մեթր: Այս ընթացքում արդէն արձանագրուել է անասնագողութեան վեց դէպք եւ ձիերի` չորս, որոնց մասին տեղեկացրել ենք մեր իշխանութիւններին: Իմ ունեցած տեղեկութիւններով` ձիերի պահով երեւի աշխատանքները դրական արդիւնք կը տան եւ հետ կը վերադարձուեն:
Հ- Իսկ նախքան առաջխաղացումը որքա՞ն հեռու էին տեղակայուած թշնամու դիրքերը:
Պ- Նախքան առաջխաղացումը նրանք գիւղից հեռու էին շուրջ 5 քլմ․: Այս դէպքերից յետոյ նրանք աւելացրել են 7-8 դիրք: Ընդհանրապէս, նոյնիսկ Հայաստանում կատարուած ռազմական գործողութիւնների ժամանակ գիւղում խուճապային տրամադրութիւներ չեն նկատուել: Իհարկէ, անհանգստութիւն միշտ էլ կայ, սակայն կեանքը համայնքում շարունակուել է բնականոն հունով: Դպրոցը գործում է, համայնքում շարունակւում են առանձնատների վերանորոգման աշխատանքները, կապիտալ վերանորոգւում է նաեւ համայնքապետարանի շէնքը, որն աւարտելուց յետոյ կը սկսուի նաեւ մշակոյթի տան վերանորոգման աշխատանքները: Գիւղում կատարւում է նաեւ ներքին ցանցի եւ ջրամբարի վերանորոգման աշխատանքներ:
Հ- Առանձնատները տեղահանուածների համա՞ր է, թե՞ նաեւ տեղի բնակիչների:
Պ- Հիմնականում տեղահանուածների համար է, բայց նշեմ, որ նախագահի հետ հանդիպումից յետոյ, համայնքում բնակելի տների 70 տոկոսը ենթարկուել է վերանորոգման: Նախագահը խոստացել է, որ այդ աշխատանքները պէտք է կատարուեն 100 տոկոսով: Տեղահանուածներին բնակարաններ են յատկացուել համայնքի բնակարանային ազատ ֆոնտից:
Հ- Խախտումներ լինո՞ւմ են թշնամու կողմից` նոր դիրքերում տեղակայուելուց յետոյ:
Պ- Այս պահի դրութեամբ, իրենց առաջխաղացումից յետոյ բացարձակապէս ոչ մի կրակոց չի արձանագրուել: Միայն թէ, թուրքը չի փոխում իր ձեռագիրը` զբաղւում են գողութեամբ: Անասնագողութիւնը նրանց մօտ միշտ էլ կար, դեռեւս մինչեւ Արցախեան առաջին պատերազմը, նրանց մօտ այդ զբաղմունքը հոպիի էր վերածուել: Այդ ժամանակներում եւս անասնապահութեամբ զբաղուելը մեր գիւղացիների համար խնդիր էր: Ամէն ինչ փոխուեց առաջին պատերազմում ունեցած յաղթանակից յետոյ. մեր գիւղացիներն արդէն ազատ կարողանում էին զբաղուել անասնապահութեամբ, մինչեւ 2020-ի պատերազմն ու դրա թողած հետեւանքները:
Այնուամենայնիւ, անասնապահութեան համար գիւղում ստեղծուած ոչ բարուոք պայմանները չեն խանգարում գիւղացիներին զբաղուել այդ աշխատանքներով. վերջերս նկատւում է խոզերի, հաւերի, խոշոր եղջերաւոր անասունների գլխաքանակի հետ, իսկ քանի որ Բերդաձորի ենթաշրջանը նպաստաւոր է մեղուաբուծութեան համար, գիւղում սկսել են շատ զբաղուել նաեւ մեղուաբուծութեամբ:
Հ- Այսօր ինչպե՞ս էք պատկերացնում Արցախի ապագան, մասնաւորապէս` Ձեր գիւղի համար ստեղծուած նոր կացութեան պարագայում:
Պ- Մեր գիւղի առումով պէտք է նշեմ, որ մշտապէս գտնւում ենք Արցախի իշխանութիւնների ուշադրութեան կենտրոնում, իսկ ինչ վերաբերւում է Արցախի ճակատագրին, ապա ես լաւատես եմ, որովհետեւ այսքան կորուստներից յետոյ նորից աւելի վատ լինել չի կարող: Մեզ մնում է միայն համախմբուել, միասնական լինել եւ աշխատանքներ կատարել դիւանագիտական դաշտում. դիւանագիտութիւնը մեր ռուս բարեկամների հետ պէտք է տարուի, քանի որ խաղաղութիւնն այսօր նրանք են պաշտպանում, որտեղ սակայն ինչ-ինչ պատճառներով թերացումներ եմ նկատում:
Գիւղում առաջինը մեզ հանդիպեցին դպրոցի բակում խաղացող երեխաները: Ինչպէս գիւղը, այնպէս էլ գործող գիւղի դպրոցը մեծ ուշադրութեան են արժանանում: Այս մասին «ապառաժե-ի հետ զրոյցում նշել է դպրոցի տնօրէն Լենայ Իշխանեանը:
Հ- Տիկին Իշխանեան, ի՞նչ խնդիրներ կան այսօր դպրոցում:
Պ- Արդէն 5 տարի է` դպրոցում տնօրէն եմ աշխատում : Փառք Աստծոյ, դպրոցը մեծ ուշադրութեան կենտրոնում է եւ առանձնապէս խնդիրներ չկան: Այս պահի դրութեամբ` միակ խնդիրը կազի բացակայութեան խնդիրն է: Իսկ ճանապարհի փոփոխութիւնից յետոյ գիւղը զրկուել է կազի մատակարարումից, ուստի այս վիճակը խնդիր է ստեղծում դպրոցի համար: Պատկան մարմինները խոստացել են, որ շուտով կը լուծուի հարցը: Այժմ աշխատանքներ են տարւում գազամատակարարման հին գիծը նորոգելու ուղղութեամբ:
Հ- Ո՞րքան է դպրոցում սովորող աշակերտների թիւը:
Պ- Դպրոցում սովորում է 15 աշակերտ: Պատերազմից առաջ 22 աշակերտ ունէինք, բայց պատերազմից յետոյ 7 աշակերտ տեղափոխուել եւ մնացել են Հայաստանի Հանրապետութիւնում:
Հ- Դպրոցում կա՞ն ուսուցիչների ազատ հաստիքներ:
Պ- Դպրոցն ապահովուած է մասնագէտներով, ընդ որում` բոլորը տեղացի են. դրսից հրաւիրեալ մասնագէտներ չունենք:
Հ- Այս իրավիճակի հետ կապուած` ինչպիսի՞ն են տրամադրութիւնները դպրոցում:
Պ- Ներքին մտավախութիւն, անհանգստութիւն կայ, բայց խուճապ չկայ. այն չի խոչընդոտում մեր դպրոցի բնականոն աշխատանքներին:
Հ- Իսկ գիւղի մօտակայ դիրքերը, որոնք անգամ անզէն աչքով են տեսանելի դպրոցականների համար, չի ազդում դպրոցի աշակերտների հոգեբանութեան վրայ:
Պ- Ոչ, նոյնիսկ երբ փորձում եմ երեխաների տրամադրութիւնները ստուգել, նրանք ասում են. «Ո՛չ, ինչի՞ց վախենամ, նրանք ո՞վ են, որ մենք նրանցից վախենանք»: Դէ, երեխաներ են, շատ յաճախ գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար են մօտենում հարցին, բայց նրանց մօտ ոգեւորութիւն կայ. նոյնիսկ պատերազմի օրերին մեր երեխաները ընկճուած չէին:
Հ- Ո՞րպԷս մանկավարժ` ո՞րն էք համարում Ձեր առաքելութիւնը:
Պ- Այս պահին իմ առաքելութիւնը համարում եմ մեր գիւղում ապրելը: Այդպէս թշնամուն ապացուցում ենք, որ նրանք մեզանից ուժեղ չեն: