Լոյս տեսած է պատմաբան Մելինէ Անումեանի «Ճանաչում եւ դատապարտում. երիտթուրքերի դատավարութիւնները» գրքի անգլերէն թարգմանութիւնը
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան` Անթիլիասի տպարանը հրատարակած է Արեւմտահայոց հարցերու ուսումնասիրութեան կեդրոնի աւագ գիտաշխատող, թրքագէտ, պատմական գիտութիւններու թեկնածու Մելինէ Անումեանի «Ճանաչում եւ դատապարտում. երիտթուրքերի դատավարութիւնները (1919-1921 եւ 1926 թթ.)» մենագրութեան անգլերէն թարգմանութիւնը:
Գիրքի թարգմանութիւնը եւ հրատարակումը հովանաւորած է Պէյրութի մէջ գործող «Խաչիկ Պապիկեան հրատարակչական հիմնադրամը»: Գիրքի թարգմանիչն է քաղաքագիտութեան դոկտոր ողբացեալ Արա Գաբրիէլեանը, իսկ անգլերէն հրատարակութեան խմբագիրը` Արեւիկ Գաբրիէլեանը: Գիրքի գրախօսներն են Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի պատմութեան հիմնարկի տնօրէն, փրոֆեսէօր Աշոտ Մելքոնեանը եւ թրքագէտ, պատմական գիտութիւններու դոկտոր, փրոֆեսէօր Արսէն Աւագեանը:
Ստորեւ կը ներկայացնենք Աշոտ Մելքոնեանի գրախօսութիւնը` Մելինէ Անումեանի «Ճանաչում եւ դատապարտում. երիտթուրքերի դատավարութիւնները (1919-1921 եւ 1926 թթ.)» աշխատութեան անգլերէն հրատարակութեան կապակցութեամբ:
Հայ գիտաքաղաքական շրջանակները Հայոց ցեղասպանութեան թուրքական ժխտողականութեան դէմ հետեւողական պայքար են մղում երկար տարիներ: Այդ հարցում հայկական կողմի անզիջում պահուածքը պայմանաւորուած է թուրքական կեղծարարութիւնը բացայայտելու, ճշմարտութիւնը համաշխարհային հանրութեանը հասցնելու մտահոգութեամբ: Սակայն տարուող երկարատեւ ու դժուարին պայքարում հայկական զանազան կառոյցներ ակամայից մոռացութեան տալով Մեծ եղեռնի հետեւանքների վերացման, այն է` հատուցման հասնելու կենսական խնդիրը, աւելի շատ ընթացել են ճանաչման հարցի հետապնդման ճանապարհով, որի կարեւորագոյն բաղադրամասերից է եղել տարբեր երկրների խորհրդարանների կողմից Հայոց ցեղասպանութեան իրողութիւնը փաստող եւ դատապարտող բանաձեւերի ընդունումը:
Իրականութիւնն այն է, որ արդէն Ա. Աշխարհամարտի տարիներին հայ ժողովրդի նկատմամբ երիտթուրքերի իրականացրած ցեղասպանական քաղաքականութիւնը կասկած չէր յարուցում ժամանակի համաշխարհային հասարակայնութեան շրջանում: Պատահական չէ, որ Հայոց ցեղասպանութեան պաշտօնական ճանաչման գործընթացի սկիզբը համարւում է Անտանտի երկրների` Ռուսաստանի, Մեծն Բրիտանիայի եւ Ֆրանսայի կողմից 1915թ. մայիսի 24-ի համատեղ յայտարարութիւնը, որում օսմանեան իշխանութիւնները մեղադրւում էին հայերի նկատմամբ իրականացուող զանգուածային կոտորածների մէջ, եւ այդ ոճրագործութիւնը որակւում էր որպէս մարդկութեան ու մարդկայնութեան դէմ ուղղուած յանցագործութիւն:
Շուտով` պատերազմում Օսմանեան կայսրութեան պարտութիւնից յետոյ թուրքական հասարակութեան շատ շերտեր եւս ձեռնամուխ եղան երիտթուրքերին մեղադրանք ներկայացնելու գործին: 1919-1921 թուրքական ռազմական ատեանները դատական գործ սկսեցին իթթիհատական կուսակցութեան պարագլուխների նկատմամբ: Ի թիւս բազմաթիւ, այդ թւում` կայսրութեանը պատերազմի մէջ ներքաշելու մեղադրանքների, դատարանները երիտթուրք ամբաստանեալներին մեղադրեցին հայերի եւ այլազգիների զանգուածային կոտորածներ կազմակերպելու համար:
Պատահական չէ, որ շատ հայ հետազօտողներ, գիտակցելով օսմանեան վերոյիշեալ ռազմական ատեանների սկսած դատական գործընթացների, դրանց ընդունած վճիռների գիտաճանաչողական կարեւորութիւնը, յաճախ են անդրադարձել այդ խնդրի լուսաբանմանը` իրաւացիօրէն այդ իրադարձութիւնները գնահատելով որպէս թուրքական պաշտօնական շրջանակների կողմից Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման իրողութիւն: Նման հետազօտողների մէջ արդէն իր հաստատուն տեղն ունի երիտասարդ թուրքագէտ, շնորհալի պատմաբան Մելինէ Անումեանը:
Ուրախալի է, որ կարեւորելով յատկապէս օտարալեզու ընթերցողի համար խնդրոյ առարկայ նիւթի գիտաքաղաքական նշանակութիւնը` Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան «Խաչիկ Պապիկեան» հրատարակչական խորհուրդը ձեռնարկել է սոյն աշխատութեան թարգմանութիւնն ու հրատարակութիւնը անգլերէնով:
Անումեանի գրքի անգլերէն տարբերակի տպագրութեան առնչութեամբ կ՛ուզէինք մեր գոհունակութիւնը յայտնել նաեւ այն պատճառով, որ սոյն աշխատութեան թարգմանութեան պատասխանատու եւ շատ շնորհակալ գործն իրականացրել է մեր վաղեմի բարեկամ, ճանաչուած հասարակական-կուսակցական գործիչ, իսկական հայ մարդ, արծարծուող խնդրին քաջատեղեակ Արա Գաբրիէլեանը: Տարիներ առաջ նա առանձնակի ոգեւորութեամբ էր ձեռնամուխ եղել այս գործի թարգմանութեանը. յաճախ էր խօսում մեր համազգային գործերում կատարուող աշխատանքի պահանջուածութեան մասին: Նա ամենայն բծախնդրութեամբ էր իրականացնում թարգմանութիւնը` ժամանակի եզրաբանութեանը հաւատարիմ մնալու, անգլալեզու ընթերցողին հեղինակի ասելիքը ճիշդ հասցնելու, խնդրի էութիւնը խորապէս բացայայտելու մտահոգութեամբ:
Աւա՜ղ, Արա Գաբրիէլեանին բախտ չվիճակուեց տեսնել այս աշխատութեան անգլերէն հրատարակութիւնը: Աշխատանքի վերջին փուլում կտրուեց նրա կեանքի թելը: Բայց թարգմանութեան գործն իր աւարտին հասցրեց ամուսնու հետ սփիւռքում տասնամեակներ շարունակ իր հայապահպան գործունէութեամբ աչքի ընկած, Արեւմտեան Հայաստան Էրգրի ճամբաներով անցած, իսկական մտաւորական Արեւիկ Գաբրիէլեանը:
Համոզուած ենք, որ սոյն աշխատութեան անգլերէն հրատարակութիւնը կ’ունենայ լուրջ ճանաչողական հետեւանքներ Հայոց ցեղասպանութեան խնդիրը համաշխարհային հանրութեանը հասցնելու եւ թուրքական մերժողական քաղաքականութեան սնանկութիւնը բացայայտելու հարցում: