«Դաշնակցութիւնը, ի տարբերութիւն շատ քաղաքական ուժերի, մէկ անձի կուսակցութիւն չէ». ՀՅԴ Արցախի ԿԿ-ի ներկայացուցիչ Դաւիթ Իշխանեանի հետ

ՀՅԴ Արցախի ԿԿ-ի ներկայացուցիչ Դաւիթ Իշխանեանի հետ

Հարցազրոյցը վարեց՝ Լուսինէ Թեւոսեան

Յատուկ «Հորիզոն»ի եւ «Ապառաժ»ի համար

Արցախի ներքաղաքական դաշտի վրայ Հայաստանում տեղի ունեցած յեղափոխութեան ազդեցութեան, ՀՅԴ Արցախի կառոյցի բարեփոխումների տեսլականի եւ 2020-ին կայանալիք նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրութիւնների շուրջ զրուցեցինք ՀՅԴ Արցախի ԿԿ ներկայացուցիչ, ԱՀ ԱԺ «Դաշնակցութիւն» խմբակցութեան անդամ Դաւիթ Իշխանեանի հետ։

– Հայաստանում տեղի ունեցած յեղափոխութիւնն ի՞նչ ազդեցութիւն ունեցաւ Արցախի ներքաղաքական դաշտի վրայ, եւ տեղի քաղաքական կուսակցութիւններն ի՞նչ դիրքորոշում ունեցան։

– Բնականաբար, Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձութիւնները չէին կարող իրենց ազդեցութիւնը չունենալ Արցախի ներքաղաքական զարգացումների եւ ներքին դաշտի վրայ։ Այդ իսկ առումով՝ Ապրիլին եւ Մայիսին տեղի ունեցած իրադարձութիւնները Արցախում իրենց անդրադարձն ունեցան Յունիս, Յուլիս ամիսներին եւ դրան յաջորդած ժամանակահատուածում։ Կարծում եմ, որ առ այսօր էլ Հայաստանեան իրադարձութիւնների ազդեցութիւնը դեռեւս որոշակի զարգացումների տեղ ունի Արցախում․ յատկապէս դա նկատելի կը լինի Դեկտեմբերի 9-ին ՀՀ-ում տեղի ունենալիք խորհրդարանական ընտրութիւններից յետոյ։

Այնուհանդերձ, խնդիրն այն է, որ Հայաստանում եւ Արցախում գործող քաղաքական որոշ շրջանակներ այն գնահատումն ունեն, որ Արցախի իշխանութիւնները Հայաստանի իշխանութիւնների շարունակութիւնն են, եւ Հայաստանում տեղի ունեցած յեղափոխութիւնից յետոյ, բնականաբար, ակնկալիքներ կային Արցախում եւս տեսնել իշխանափոխութիւն եւ արմատական փոփոխութիւններ։ Հենց այդ մտայնութեամբ էլ տարբեր առիթներ օգտագործուեցին՝ Արցախում եւս որոշակի «քաղաքական զարգացումներ» ապահովելու եւ որոշակի իրավիճակներ ստեղծելու՝ նոր իրադարձութիւններ առաջացնելու նպատակով։ Կարծում եմ, որ Արցախում գործող քաղաքական ուժերը, յատկապէս՝ կայացած քաղաքական ուժերը կարողացան ճիշդ գնահատել իրավիճակը եւ թոյլ չտալ, որ Արցախում քաղաքական անկայունութեան մթնոլորտ ձեւաւորուի։ ՀՅԴ գնահատմամբ՝ Հայաստանի Հանրապետութիւնում տեղի ունեցած յեղափոխութեան սցենարը չի կարելի կրկնել Արցախում։ Մեր գնահատմամբ՝ Արցախում գործող իշխանութիւնները, որի մաս է կազմում նաեւ Դաշնակցութիւնը, ՀՀ իշխանութիւնների ուղղակի շարունակութիւնը չէ։ Մենք կարող ենք ինքնավստահ ասել, որ վերջին 10-12 տարիների ընթացքում հիմք ենք դրել այնպիսի ժողովրդավարական գործընթացների, որոնք անշրջելի են:

– ՀՅԴ-ն Օգոստոսին բարեփոխումների իր տեսլականն է ներկայացրել նախագահ Բակօ Սահակեանին։ Ի՞նչ մօտեցումներ եւ տեսլականներ են արտացոլուել բարեփոխումների փաթեթում։

– Հայաստանում տեղի ունեցած զարգացումների ֆոնին ՀՅԴ Արցախի կառոյցը, տեսնում էր մինչեւ 2020 թուականը Արցախում գործող քաղաքական համակարգի պահպանման, բայց նաեւ կառավարման համակարգը արմատական փոփոխութիւնների ենթարկելու անհրաժեշտութիւն։

Օգոստոսին Դաշնակցութեան բարեփոխումների տեսակէտներն ու տեսլականները մէկ փաթեթով ներկայացուել են Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեանին։ Բարեփոխումների փաթեթն իր մէջ պարունակում է մի քանի ոլորտներ, մասնաւորապէս՝ անվտանգութեան եւ կառավարման համակարգերին առնչուող հիմնախնդիրներին, կառավարութեան գործունէութեան վրայ հանրային վերահսկողութեան ապահովման ոլորտին, սահմանադրական բարեփոխումներին, ընտրական մեխանիզմներին, տնտեսական, սոցիալական ոլորտներին եւ հասարակութեան մէջ հնչեղութիւն ստացած նոր հարցերի բարձրաձայնմանը։

Այդ առումով մենք ականատես եղանք մի շարք նախաձեռնութիւնների եւ քատրային փոփոխութիւնների, որոնց մասին արտայայտել ենք մեր տեսակէտը՝ քատրերի տեղաշարժերը չեն կարող ամբողջացնել այն բարեփոխումների փաթեթը, որն ակնկալում է Դաշնակցութիւնը, եւ որը նաեւ հանրային պահանջ է։

Բարեփոխումների փաթեթով առաջարկում ենք արմատական փոփոխութիւնների ենթարկել վերոնշեալ ոլորտները եւ համապատասխանեցնել արդի պահանջներին, որոնք անհրաժեշտութիւն են դառնում Հայաստանում տեղի ունեցած զարգացումների հետեւանքով։ Այդ ուղղութեամբ տարուող քայլերն ակնյայտօրէն պէտք է էական փոփոխութիւններ մտցնեն ոչ միայն Արցախի հանրութեան ներքին կեանքում, այլ նաեւ հանդիսանան այնպիսի մի պատուար, որով կը կարողանանք դիմակայել նաեւ արտաքին մարտահրաւէրներին։

Մեր առաջարկած բարեփոխումների նպատակը միայն ներքին կեանքում իրականացուելիք փոփոխութիւնները չեն: Առաջարկած բարեփոխումները իրենց մէջ պարունակում են նաեւ արտաքին մարտահրաւէրներին դիմակայելու ուղղութեամբ կարեւոր քայլեր, որոնք յաճախ դուրս են մնում տեսադաշտից եւ, ցաւօք, նաեւ որոշ քաղաքական ուժերի մօտեցումներից։

– Մինչ այժմ այդ բարեփոխումների իրականացման ուղղութեամբ ի՞նչ քայլեր են արուել։

– Բարեփոխումների փաթեթը ներկայացնելուց յետոյ տեղի են ունեցել տարբեր ձեւաչափերով հանդիպումներ եւ քննարկումներ Արցախի բարձրագոյն իշխանութիւնների, մասնաւորապէս՝ Արցախի նախագահի հետ։ Բարեփոխումների՝ ներկայացուած փաթեթի ուղղութեամբ կատարուած քայլերը դեռեւս չեն բաւարարում մեզ։ Այդ առաջարկներով առաջնորդուելը կարող է ուղենշել այն հիմնական ուղղութիւնը, որով մենք կարող ենք ապահովել մեր ընդհանուր զարգացումը բոլոր ոլորտներում։

– 2020 թուականին Արցախում տեղի են ունենալու նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրութիւններ։ Դաշնակցութիւնն ինչպէ՞ս է պատրաստւում այդ ընտրութիւններին։

– 2020 թուականի նախագահական ընտրութիւններին Բակօ Սահակեանի չառաջադրուելու մտադրութեան յայտարարութիւնից յետոյ բաւականին լուրջ զարգացումներ են սկսուել Արցախի ներքաղաքական դաշտում։

Որոշ քաղաքական ուժերի մօտ՝ արդէն իսկ բացայայտ, որոշների մօտ՝ ոչ հրապարակային, նկատւում են 2020 թուականի նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրութիւններին նախապատրաստուելու միտումներ եւ գործնական քայլեր։ Թերեւս հիմնական թիրախը նախագահական ընտրութիւններն են։ Արցախի «Ազատ հայրենիք» կուսակցութիւնը հրապարակայնացրել է ընտրութիւններին իրենց մասնակցութեան ձեւաչափը՝ սեփական թեկնածուով հանդէս գալու տրամադրուածութիւնը։

Սակայն ինտրիգը միայն նախագահական ընտրութիւնները չեն։

Նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրութիւնների նախապատրաստական աշխատանքների մէջ նկատելի է նաեւ նոր քաղաքական ուժերի, քաղաքական խմբաւորումների եւ կառոյցների ձեւաւորման գործընթաց՝ ընդհուպ մինչեւ նոր քաղաքական կուսակցութիւնների գրանցման գործընթաց։

Դաշնակցութեան նախապատրաստական աշխատանքներն այս ընտրութիւններին պայմանաւորուած չեն ո՛չ նախագահ Սահակեանի յայտարարութեամբ, եւ ո՛չ էլ միւս քաղաքական ուժերի հրապարակային եւ արդէն իսկ քաղաքական գործընթացներին ինթենսիւ մասնակից դառնալով։ Մենք 2020 թուականի ընտրութիւններին մասնակցելու նախապատրաստական աշխատանքը սկսել ենք 2015 թուականի Մայիսի 3-ին աւարտուած խորհրդարանական ընտրութիւններով:

Սահմանադրութեան պահանջով համաժամանակեայ ընտրութիւնների անցկացումը որոշակի խնդիրներ է առաջացնելու նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրութիւնների ընթացքում։ Սահմանադրութեամբ նախատեսուած կառավարման համակարգի փոփոխութիւնները համահունչ չէր Դաշնակցութեան սկզբունքներին ու պահանջներին:

Սահմանադրական փոփոխութիւնների արդիւնքում մենք ոչ թէ որդեգրեցինք նախագահական կամ խորհրդարանական կառավարման համակարգ, այլ անցանք մեզ համար անհասկանալի եւ, յանուն ճշմարտութեան՝ պէտք է ասենք, պարտադրուած մի կառավարման համակարգի, որը չի բխում մեր պետական եւ ազգային շահերից։ Այդ մասին մենք յայտարարել եւ հրապարակային ներկայացրել ենք դեռեւս 2017-ի սահմանադրական բարեփոխումների ժամանակ։

Այնուհանդերձ, 2020 թուականի նախագահական ընտրութիւններին Դաշնակցութեան մասնակցութեան ձեւաչափը կը ճշգրտուի 2019-ին կայանալիք ՀՅԴ Արցախի շրջանի բարձրագոյն ժողովի ժամանակ։ Թէ ինչպիսի ձեւաչափ կ’որդեգրուի, կախուած է այդ ժողովի որոշումից: Թերեւս արձանագրելի եւ յատկանշական է այն փաստը, որ Դաշնակցութիւնը, ի տարբերութիւն շատ քաղաքական ուժերի, մէկ անձի կուսակցութիւն չէ եւ մէկ անձի ներկայացրած տեսակէտով առաջնորդուող քաղաքական ուժ չէ։ Այդպիսի որոշում կարող է կայացնել Դաշնակցութեան Արցախի կառոյցի բարձրագոյն ժողովը՝ տեսակէտների բախման եւ հաւաքական տեսակէտի ձեւաւորման արդիւնքում:

Մեզ համար կարեւոր փաստ է նաեւ այն, որ 2020 թուականի խորհրդարանական ընտրութիւնները, Սահմանադրութեան պահանջներին համապատասխան, տեղի են ունենալու միայն համամասնական ընտրակարգով։ Տասնամեակներ շարունակ Դաշնակցութեան ակնկալած սկզբունքային մօտեցումը այլեւս իրողութիւն է: Մենք առաջին անգամ ունենալու ենք հարիւր տոկոսանոց համամասնական ընտրութիւններ։ Մեզ համար շատ կարեւոր է նաեւ այդ ընտրակարգի կիրառումը։ Խնդիրն այն չէ, թէ որ քաղաքական ուժը քանի տոկոսի քուէ կը ստանայ․ կարեւորը այդ համակարգի արմատաւորումն է, որը իրական մրցակցային հնարաւորութիւններ ստեղծել քաղաքական ուժերի համար եւ որի հետեւանքով Արցախի քաղաքական դաշտը առաւել կայուն կը դառնայ եւ զարգացում կ’ապահովի։

Մենք ակնկալում ենք, որ՝ ինչպէս եւ նախորդ վեց գումարման խորհրդարանական ընտրութիւնների ժամանակ, այնպէս էլ 2020-ին, հանրութիւնը ճիշդ որոշում կը կայացնի, եւ Դաշնակցութիւնը կ’ունենայ իր արժանի տեղը ոչ միայն Արցախի խորհրդարանում, այլ նաեւ պետական կառավարման համակարգում։ Շատ կարեւոր է գիտակցել, որ Դաշնակցութեան ներկայութիւնը եւ դերակատարութիւնը Արցախի ներքաղաքական բեմահարթակում ուղղակիօրէն առնչւում է եւ փոխկապակցուած է Արցախի հիմնահարցի հանգուցալուծման հետ։