Ուժեղ տնտեսութեամբ ուժեղ ազգային ինքնատիպութիւն ունենալու բանաձեւի դաշնակցական մոդելը

Ամերիկացի քաղաքագէտ Սամուէլ Հանթինգտոնը, խօսելով Արեւելեան Ասիայի տնտեսական զարգացման առանձնայատկութիւնների մասին, գրում է. «Տնտեսական յաջող զարգացումը յանգեցնում է ինքնավստահութեան եւ հաստատակամութեան աճի: Հարստութիւնը, ինչպէս եւ ուժը, առաքինութեան ապացոյց են, ինչպէս նաեւ բարոյական եւ մշակութային գերազանցութեան արտայայտութիւն: Տնտեսապէս աւելի յաջողակ դառնալուն զուգահեռ արեւելաասիացիները չեն վարանում ընդգծել իրենց մշակոյթի ինքնատիպութիւնը, ինչպէս նաեւ գովաբանել իրենց արժէքների ու կենսաձեւի գերազանցութիւնն արեւմտեան եւ այլ հասարակութիւնների նկատմամբ»:

Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան կառավարութիւնը 1920 թ․ յունիսի 10-ին հաստատեց նախապէս Խորհրդարանի կողմից ընդունուած Հայաստանի անկախութեան փոխառութեան մասին օրէնքի նախագիծը։ Օրէնքը նախատեսում էր նորանկախ պետութեան արդիւնաբերական ուժերը եւ տնտեսութիւնը վերականգնելու եւ հանրապետութեան թղթադրամի ֆոնդն ապահովելու նպատակով կազմակերպել հանգանակութիւն։ Ըստ օրէնքի` նախատեսւում էր կնքել 20 մլն. ամերիկեան դոլարի անուանական գումարի պետական փոխառութիւն 6 տոկոսով: Փոխառութեան 75 տոկոսը յատկացուելու էր վերոյիշեալ նպատակին, իսկ 25 տոկոսը գործադրուելու էր պետական այլ կարիքների համար: Փոխառութիւնն արուելու էր 10 տարով Հայաստանում եւ արտասահմանում։ Փոխառութիւնն ապահովագրւում էր Հայաստանի Հանրապետութեան ամբողջ գոյքով։ Հայաստանի Հանրապետութեան ամբողջ տարածքում փոխառութեան կտրոններն ազատւում էին ցանկացած տեսակի հարկերից եւ տուրքերից:

Փոխառութեան գործի կազմակերպումը վստահուեց նախկին վարչապետ Ալեքսանդր Խատիսեանին, ով այդ առաքելութեամբ գործուղուեց արտասահման: Դաշնակցական Ա. Խատիսեանի թեկնածութիւնը անվարան պաշտպանեցին նաեւ մի շարք կուսակցութիւններ, չնայած այն հանգամանքին, որ նրանք հակասութիւններ ունէին կառավարող Հ.Յ.Դաշնակցութիւն կուսակցութեան հետ: Հայ Ժողովրդական կուսակցութիւնը, Հայաստանի Սոցիալ-Դեմոկրատ բանուորական կուսակցութիւնը, Հայ Ռամկավար կուսակցութիւնը, ինչպէս նաեւ Անկուսակցականների միութիւնը՝ գտնելով, որ Հայաստանի անկախութեան փոխառութիւնը միանգամայն անհրաժեշտ է Հայաստանի ֆինանսական եւ տնտեսական բարելաւման համար, ամէն կերպ պաշտպանեցին կառավարութեանը այդ փոխառութեան իրականացման գործում եւ դիմեցին համայն հայութեանը՝ առաջարկելով եռանդուն մասնակցութիւն ցոյց տալ նրա տարածման մէջ։

Բոլորը քաջ գիտակցում էին, որ «Անկախութեան փոխառութեան» յաջողութիւնը Հայաստանի տնտեսական անկախութեան միակ երաշխիքն էր լինելու։

Կարող է տրամաբանական հարց հնչել, թէ ի՞նչ կապ ունեն առանձին երկու վերագրեալներն իրար հետ: Միանգամից պատասխանեմ: Անմիջական կապ ունեն, եւ ահա, թէ ինչու…

Երէկ Երեւանում պաշտօնապէս նշուեց ՀՅԴ հիմնադրման 131-ամեակը (միջոցառումը նախատեսուած է եղել անցկացնել 2021 թ. աշնանը, սակայն որոշ հանգամանքների բերումով մի փոքր յետաձգուել էր): Դաշնակցութեան դաւանած ազգային արժեհամակարգի մասին շատ բան է ասուել, խօսուել, գրուել: Այս օրերին նոյնպէս շատերն են արտայայտւում: Դաշնակցութեանը հասարակութիւնը ապաւինում է պատերազմի, ազգային արժէքներին սպառնացող վտանգներին դիմագրաւելու պահին:

Սակայն Սամուէլ Հանթինգտոնի ձեւակերպման մէջբերմանս նպատակն այն էր, որ համոզուենք, թէ ինչպէս է համաշխարհային քաղաքագիտական միտքն արձանագրում տնտեսական հզօրութեան դերը ազգային ինքնատիպութեան պահպանման գործում:

Առաջին հանրապետութեան տնտեսական զարգացման վերաբերեալ ակնարկովս փորձեցի ցոյց տալ, թէ ինչքան էր Առաջին հանրապետութեան ղեկավարումը ստանձնած Դաշնակցութիւնը կարեւորում երկրի տնտեսութեան վերաշինումը, որն այդ պահին Ցարական Ռուսաստանի ծայրագաւառ լինելու, համաշխարհային պատերազմի բերած աւերների պատճառով անտանելի ծանր վիճակում էր: Անկախութեան փոխառութեան նախաձեռնութիւնը, իմ սուբիեկտիւ կարծիքով, Դաշնակցութեան պետական կառավարման կարճ ժամկէտի տնտեսական քաղաքականութեան ամենափայլուն դրսեւորումն էր, բխում էր ոչ միայն կուսակցութեան դաւանած ընկերվարական գաղափարախօսութիւնից, այլեւ նրա հետապնդած ուժեղ պետութիւն ունենալու անհրաժեշտութիւնից: Ցաւօք, Դաշնակցութեան հետապնդած տնտեսական գաղափարախօսութիւնը, որի դրսեւորման լաւագոյն օրինակներից մէկը 1920 թ. Անկախութեան փոխառութիւնն էր, հասարակութեանը քիչ է յայտնի: Դրա մեղաւորութիւնն ընկնում է նաեւ հէնց Դաշնակցութեան վրայ: Պէտք է համոզիչ դարձնել ուժեղ տնտեսութեամբ ուժեղ ազգային ինքնատիպութիւն ունենալու հանթինգտոնեան բանաձեւի դաշնակցական մոդելը:

 

Հասարակութեանը պէտք է մատչելի ձեւով ներկայացնել ոչ միայն Դաշնակցութեան հերոսական պատմութիւնը, հայրենիքի սահմանները եւ ազգային արժէքները պաշտպանելու անսահման նուիրումը, այլեւ երկրի սոցիալ-տնտեսական զարգացման տեսլականը: Դրանից շահելու ենք բոլորս, դրանով կարճեցնելու ենք դէպի Ազատ, Անկախ եւ Միացեալ Հայաստան կառուցելու չբեկանուող երազանքի ճանապարհը:

 

Շնորհաւոր ՀՅԴ 131-ամեակը:

Խաչատուր Ստեփանեան

Խ. Աբովեանի անուան ՀՊՄՀ-ի Համաշխարհային պատմութեան ամբիոնի վարիչ,

պ.գ.դ., պրոֆեսոր

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.