Հայ Դատի Ներկայացիուցիչը Կը Ներկայացնէ 5 Պահանջ՝ Թուրքիոյ Կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան Ճանաչումէն Ետք
ԵՐԵՒԱՆ.– ՀՅԴ Հայ Դատի գրասենեակի քաղաքական հարցերու պատասխանատու Կիրօ Մանոյեան անհրաժեշտ կը նկատէ, որ հայութիւնը սահմանէ իր պահանջները, որոնք պիտի դրուին Թուրքիոյ առջեւ՝ զայն պատասխանատուութեան կանչելու ատեն: Այս մասին քաղաքական գործիչը յայտնած է Հայաստանի Ազգային ժողովի ամպիոնէն՝ «Աշխարհն առանց ցեղասպանութիւնների» թեմայով խորհրդարանական լսումներուն ընթացքին:
«Ցեղասպանութեան դէմ ՄԱԿի 1948 թուականի կոնվենցիան կարեւոր քայլ է ցեղասպանութիւնների կանխարգելման ու մեղաւորներին պատասխանատուութեան կանչելու համար: Դրանում կայ ակնարկ պետական պատասխանատուութեան մասին: Կարծում եմ, սակայն, որ այդ պատասխանատուութիւնը, թողնուած լինելով միջազգային արդարադատութեանը, եւ, փաստացի լինելով շատ քիչ դէպքերում կիրառուած, պատճառ է դարձել, որ Ցեղասպանութիւն գործողները համարձակ շարժուեն: Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցին ընդառաջ անհրաժեշտ է, որ մենք՝ հայերս, սահմանենք, թէ ինչ ենք պահանջում թուրքերից պատասխանատուութեան կանչելու համար», ըսած է Կիրօ Մանոյեան:
Ըստ անոր՝ այդ նպատակով 2007 թուականէն աշխատանք կը ծաւալի Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցումներու ուսումնասիրութեան խումբը, որ վերջերս զեկոյց ներկայացուցած է եւ հանդէս եկած է առաջարկներով։
«Զեկոյցում ներկայացուած է 1915-1923 թթ. Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցումների հարցի իրաւական, պատմական, քաղաքական, բարոյական կողմերին առնչուող համապարփակ մօտեցում: Զեկոյցն առաջարկում է անցումային արդարութեան տեսութեան հիման վրայ հատուցումների փաթեթ, որը պարունակում է հինգ բաղադրի»չ, դիտել տուած է ան։
Անոր համաձայն՝ քանի որ Հայոց Ցեղասպանութեան պարագային անմիջական յանցագործները արդէն ողջ չեն, որպէսզի դատապարտուին, այդ բաղադրիչը կարելի չէ կիրարկել: «Երկրորդը՝ ճանաչում, ներողութիւն, կրթում եւ յիշատակում: Այն է՝ Թուրքիայի կառավարութիւնն ու մեղսակից ոչ կառավարական միաւորումները պէտք է պաշտօնապէս ճանաչեն ցեղասպանութիւնը ու ներողութիւն խնդրեն: Ճանաչման մէջ պէտք է յստակ նշեն ցեղասպանութեան կոնկրետ մանրամասները, թէ ով եւ ինչ է արել ու ովքեր են զոհուել, նշուի ցեղասպանութեան հետ ժամանակակից Թուրքիայի կապի բնոյթը եւ բացատրուի հայերի նկատմամբ Թուրքիայի պատասխանատուութիւնը», յայտնած է Կիրօ Մանոյեան։
Ըստ հատուցման թղթածրարին՝ Թուրքիան պէտք է իր երկրին մէջ եւ երկրէն դուրս իրականացնէ լայնածաւալ կրթական նախաձեռնութիւններ, որոնց կարգին՝ ցեղասպանութեան պատմութիւնը դարձնէ Թուրքիոյ հանրային կրթական ծրագիրներու կարեւոր բաղադրիչը: Թուրքիան պէտք է հիմնէ բազմաթիւ թանգարաններ ու ֆինանսաւորէ ցեղասպանութեան յիշատակման նախաձեռնութիւններ ո՛չ միայն Թուրքիոյ մէջ, այլ նաեւ ամբողջ աշխարհին: «Այն տարածքներում, որոնք չեն վերադարձուելու հայերին, վերականգնուեն պատմական հայկական տեղանունները: Երրորդ բաղադրիչը աջակցութիւնն է հայերին ու Հայաստանին: Թուրքական պետութիւնը պէտք է քաղաքական ու այլ աջակցութիւն ցուցաբերի հայկական պետութեանը եւ համայն հայութեանը նրանց երկարաժամկէտ կենսունակութեան ապահովման նպատակով: Բացի նիւթական հատուցումների ու վնասաբեր գործողութիւնների դադարեցումից, ինչպիսին հայ-թուրքական սահմանը երկու տասնամեակ փակ պահելն է, Թուրքիան պէտք է դրական քայլեր կատարի», հաստատած է Կիրօ Մանոյեան:
Չորրորդ բաղադրիչին համաձայն՝ Թուրքիան պէտք է «առողջանայ»: «Բացի ժխտողական գործունէութեան ամբողջական դադարեցումից ու թուրքաբնակ հայերի ու այլ ազգիների նկատմամբ յարգանքի հաստատումից, թուրքական պետութիւնն ու հասարակութիւնը բոլոր ինստիտուներից պէտք է արմատախիլ անեն հակահայականութեան ու ցեղասպանութեան գաղափարախօսութեան եւ պրակտիկայի հետքերը», ընդգծած է քաղաքական գործիչը:
Հատուցման փաթեթի հինգերորդ կէտով Թուրքիան պէտք է կատարէ գոյքի վերադարձ՝ մահուան ու տառապանքի դիմաց փոխհատուցում տայ: «Ցեղասպանութեան ժամանակ բռնազաւթուած հողը, շինութիւնները եւ այլ անշարժ ու շարժական գոյքը պէտք է վերադարձուի: Ոչնչացուած ու անհասանելի գոյքի դիմաց պէտք է տրուի փոխհատուցում: Վերադարձուած կամ փոխհատուցուած գոյքի դէպքում պէտք է փոխհատուցում տրուի չստացած շահոյթի դիմաց: Բացառութեամբ այն դէպքերի, երբ անհատ հայերն ունեն կոնկրետ գոյքի վերաբերեալ լիակատար փաստաթղթեր, գոյքի վերադարձը եւ բոլոր տեսակի փոխահատուցումը պէտք է տրուեն հայերին՝ որպէս խմբի: Այս ռեսուրսների տրամադրումը Հայաստանի պետութեանը, աշխարհի ու տեղական ինստիտուտներին պէտք է կատարուի արդար գործընթացի միջոցով», շեշտած է Կիրօ Մանոյեան:
Անոր համաձայն՝ յատկացուելիք տարածքի որոշման հարցին մէջ կարելի է կիրարկել զանազան մօտեցումներ՝ հակառակ անոր որ հատուցման խումբը Միացեալ Նահանգներու նախագահ Վուտրօ Ուիլսընի իրաւարար վճիռը լաւագոյն տարբերակը կը նկատէ: «Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցման թղթածրարի շուրջ պէտք է լինի համահայկական համախոհութիւն, ինչպէս Թուրքիայի կողմից կայ համախոհութիւն Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման խնդրում: Թուրքիային պատասխանատուութեան կանչելը կը նպաստի նոր ցեղասպանութիւնների կանխարգելմանը», եզրափակած է Մանոյեան: