Հայ Դատի Ներկայացիուցիչը Կը Ներկայացնէ 5 Պահանջ՝ Թուրքիոյ Կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան Ճանաչումէն Ետք
- (0)
ԵՐԵՒԱՆ.– ՀՅԴ Հայ Դատի գրասենեակի քաղաքական հարցերու պատասխանատու Կիրօ Մանոյեան անհրաժեշտ կը նկատէ, որ հայութիւնը սահմանէ իր պահանջները, որոնք պիտի դրուին Թուրքիոյ առջեւ՝ զայն պատասխանատուութեան կանչելու ատեն: Այս մասին քաղաքական գործիչը յայտնած է Հայաստանի Ազգային ժողովի ամպիոնէն՝ «Աշխարհն առանց ցեղասպանութիւնների» թեմայով խորհրդարանական լսումներուն ընթացքին:
«Ցեղասպանութեան դէմ ՄԱԿի 1948 թուականի կոնվենցիան կարեւոր քայլ է ցեղասպանութիւնների կանխարգելման ու մեղաւորներին պատասխանատուութեան կանչելու համար: Դրանում կայ ակնարկ պետական պատասխանատուութեան մասին: Կարծում եմ, սակայն, որ այդ պատասխանատուութիւնը, թողնուած լինելով միջազգային արդարադատութեանը, եւ, փաստացի լինելով շատ քիչ դէպքերում կիրառուած, պատճառ է դարձել, որ Ցեղասպանութիւն գործողները համարձակ շարժուեն: Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցին ընդառաջ անհրաժեշտ է, որ մենք՝ հայերս, սահմանենք, թէ ինչ ենք պահանջում թուրքերից պատասխանատուութեան կանչելու համար», ըսած է Կիրօ Մանոյեան:
Ըստ անոր՝ այդ նպատակով 2007 թուականէն աշխատանք կը ծաւալի Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցումներու ուսումնասիրութեան խումբը, որ վերջերս զեկոյց ներկայացուցած է եւ հանդէս եկած է առաջարկներով։
«Զեկոյցում ներկայացուած է 1915-1923 թթ. Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցումների հարցի իրաւական, պատմական, քաղաքական, բարոյական կողմերին առնչուող համապարփակ մօտեցում: Զեկոյցն առաջարկում է անցումային արդարութեան տեսութեան հիման վրայ հատուցումների փաթեթ, որը պարունակում է հինգ բաղադրի»չ, դիտել տուած է ան։
Անոր համաձայն՝ քանի որ Հայոց Ցեղասպանութեան պարագային անմիջական յանցագործները արդէն ողջ չեն, որպէսզի դատապարտուին, այդ բաղադրիչը կարելի չէ կիրարկել: «Երկրորդը՝ ճանաչում, ներողութիւն, կրթում եւ յիշատակում: Այն է՝ Թուրքիայի կառավարութիւնն ու մեղսակից ոչ կառավարական միաւորումները պէտք է պաշտօնապէս ճանաչեն ցեղասպանութիւնը ու ներողութիւն խնդրեն: Ճանաչման մէջ պէտք է յստակ նշեն ցեղասպանութեան կոնկրետ մանրամասները, թէ ով եւ ինչ է արել ու ովքեր են զոհուել, նշուի ցեղասպանութեան հետ ժամանակակից Թուրքիայի կապի բնոյթը եւ բացատրուի հայերի նկատմամբ Թուրքիայի պատասխանատուութիւնը», յայտնած է Կիրօ Մանոյեան։
Ըստ հատուցման թղթածրարին՝ Թուրքիան պէտք է իր երկրին մէջ եւ երկրէն դուրս իրականացնէ լայնածաւալ կրթական նախաձեռնութիւններ, որոնց կարգին՝ ցեղասպանութեան պատմութիւնը դարձնէ Թուրքիոյ հանրային կրթական ծրագիրներու կարեւոր բաղադրիչը: Թուրքիան պէտք է հիմնէ բազմաթիւ թանգարաններ ու ֆինանսաւորէ ցեղասպանութեան յիշատակման նախաձեռնութիւններ ո՛չ միայն Թուրքիոյ մէջ, այլ նաեւ ամբողջ աշխարհին: «Այն տարածքներում, որոնք չեն վերադարձուելու հայերին, վերականգնուեն պատմական հայկական տեղանունները: Երրորդ բաղադրիչը աջակցութիւնն է հայերին ու Հայաստանին: Թուրքական պետութիւնը պէտք է քաղաքական ու այլ աջակցութիւն ցուցաբերի հայկական պետութեանը եւ համայն հայութեանը նրանց երկարաժամկէտ կենսունակութեան ապահովման նպատակով: Բացի նիւթական հատուցումների ու վնասաբեր գործողութիւնների դադարեցումից, ինչպիսին հայ-թուրքական սահմանը երկու տասնամեակ փակ պահելն է, Թուրքիան պէտք է դրական քայլեր կատարի», հաստատած է Կիրօ Մանոյեան:
Չորրորդ բաղադրիչին համաձայն՝ Թուրքիան պէտք է «առողջանայ»: «Բացի ժխտողական գործունէութեան ամբողջական դադարեցումից ու թուրքաբնակ հայերի ու այլ ազգիների նկատմամբ յարգանքի հաստատումից, թուրքական պետութիւնն ու հասարակութիւնը բոլոր ինստիտուներից պէտք է արմատախիլ անեն հակահայականութեան ու ցեղասպանութեան գաղափարախօսութեան եւ պրակտիկայի հետքերը», ընդգծած է քաղաքական գործիչը:
Հատուցման փաթեթի հինգերորդ կէտով Թուրքիան պէտք է կատարէ գոյքի վերադարձ՝ մահուան ու տառապանքի դիմաց փոխհատուցում տայ: «Ցեղասպանութեան ժամանակ բռնազաւթուած հողը, շինութիւնները եւ այլ անշարժ ու շարժական գոյքը պէտք է վերադարձուի: Ոչնչացուած ու անհասանելի գոյքի դիմաց պէտք է տրուի փոխհատուցում: Վերադարձուած կամ փոխհատուցուած գոյքի դէպքում պէտք է փոխհատուցում տրուի չստացած շահոյթի դիմաց: Բացառութեամբ այն դէպքերի, երբ անհատ հայերն ունեն կոնկրետ գոյքի վերաբերեալ լիակատար փաստաթղթեր, գոյքի վերադարձը եւ բոլոր տեսակի փոխահատուցումը պէտք է տրուեն հայերին՝ որպէս խմբի: Այս ռեսուրսների տրամադրումը Հայաստանի պետութեանը, աշխարհի ու տեղական ինստիտուտներին պէտք է կատարուի արդար գործընթացի միջոցով», շեշտած է Կիրօ Մանոյեան:
Անոր համաձայն՝ յատկացուելիք տարածքի որոշման հարցին մէջ կարելի է կիրարկել զանազան մօտեցումներ՝ հակառակ անոր որ հատուցման խումբը Միացեալ Նահանգներու նախագահ Վուտրօ Ուիլսընի իրաւարար վճիռը լաւագոյն տարբերակը կը նկատէ: «Հայոց Ցեղասպանութեան հատուցման թղթածրարի շուրջ պէտք է լինի համահայկական համախոհութիւն, ինչպէս Թուրքիայի կողմից կայ համախոհութիւն Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման խնդրում: Թուրքիային պատասխանատուութեան կանչելը կը նպաստի նոր ցեղասպանութիւնների կանխարգելմանը», եզրափակած է Մանոյեան: