Արցախը Պէտք Է Մնայ Կայուն, Համախմբուած Եւ ՀՅԴ Գաղափարներով Տոգորուած Առաջ Շարժուի. Յակոբ Տէր Խաչատուրեան

Հարցազրոյցը` ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆԻ

Դեկտեմբերի 15-ին կայացած ՀՅԴ Արցախի արտակարգ Շրջանային ժողովին մասնակցելու նպատակով Արցախում էր ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանը: Ժողովից յետոյ «Ապառաժ»-ը զրուցել է ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցչի հետ` Դաշնակցութեան անելիքների, ներքին ու արտաքին մարտահրաւէրների, կայացած ժողովի եւ այլ հարցերի շուրջ:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ինչպէ՞ս կը գնահատէիք արտակարգ Շրջանային ժողովի ընթացքը եւ ընդունուած որոշումները:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Պատմական ժողով էր, ընտրութիւններն էլ լինելու են պատմական: Արցախը պէտք է մնայ կայուն, համախմբուած եւ ՀՅԴ գաղափարներով տոգորուած առաջ շարժուի:

Շատ ուրախ եմ, որ ժողովն անցաւ համերաշխ, փոխհասկացողութեան մթնոլորտում եւ եզրակացրեց, որ Արցախի առաջիկայ համապետական ընտրութիւններին կը ներկայանայ նախագահի սեփական թեկնածուով: Վստահ եմ, որ մեր ընկերները աշխուժ եւ ամբողջական նուիրումով մասնակցութիւն են ունենալու այս ընտրարշաւին, որպէսզի այն պսակուի յաջողութեամբ, եւ Դաշնակցութիւնն իր կարեւոր տեղն ունենայ Արցախի քաղաքական կեանքում:

Հ.- Վերջերս Միացեալ Նահանգների ծերակոյտի կողմից ընդունուել է Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանաչող բանաձեւ: Արդեօ՞ք հնարաւոր էք համարում նախագահի մակարդակով Ցեղասպանութեան ճանաչումը, եւ արդեօ՞ք հնարաւոր է դրանից յետոյ Միացեալ Նահանգների  Հայ դատի գրասենեակների աշխատանքների հիմնական ուղղութիւնը դառնայ Արցախի ճանաչումը:

Պ.- Միացեալ Նահանգների ծերակոյտում այդ բանաձեւի ընդունումը մեծ յաջողութիւն էր, որի համար տարիներ շարունակ աշխատում էինք: Ի պատիւ ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախմբի եւ Միացեալ Նահանգների հայութեան` հնարաւոր դարձաւ դրա իրագործումը, որն ինքնին շարունակութիւնն էր Միացեալ Նահանգների Ներկայացուցիչների պալատի կողմից ընդունուած նմանատիպ բանաձեւի: Միացեալ Նահանգները Հայոց ցեղասպանութեան առաջին ճանաչողներից էր, որ դեռեւս 1951թ. նախագահի մակարդակով օգտագործել է «Ցեղասպանութիւն» եզրը: Միացեալ Նահանգների վերջին նախագահը, ով օգտագործել է «Հայոց ցեղասպանութիւն» բառը, Ռոնալտ Ռիկըն էր: Բանաձեւն այդ կեցուածքի վերահաստատումն էր, որը չէր յաջողւում տարիներ ի վեր` հիմնականում թուրքական ճնշումների պատճառով: Մեր յաջորդ քայլը Միացեալ Նահանգներում գործող յանձնախմբերի եւ գրասենեակների ջանքերով նախագահի կողմից «Ցեղասպանութիւն» բառի օգտագործման ապահովումն է: Կարեւոր է, որ 2020թ. Միացեալ Նահանգներում ընտրուած նոր նախագահը եւս օգտագործի այն` յենուած այդ երկու բանաձեւերի վրայ:

Միացեալ Նահանգների մի շարք նահանգներ արդէն ճանաչել են Արցախը, դաշնային մակարդակով ճանաչման մասին խօսելը մի քիչ վաղ է: Բայց դա չի նշանակում, որ մենք պէտք չէ շարունակենք աշխատել այդ ուղղութեամբ:

Հ.- Վերջերս այցելել էիք Լիբանան, որտեղ քաղաքական եւ տնտեսական անկայուն իրավիճակ է: Այդ առումով, ինչպէ՞ս էք գնահատում Լիբանանի հայ համայնքի վիճակը:

Պ.- Լիբանանի համայնքի վիճակը բաւականին դժուար է` հիմնականում տնտեսական ճգնաժամի պատճառով: Առկայ է նաեւ քաղաքական անկայունութիւն ու անորոշութիւն, որն աւելի է սաստկացնում տնտեսական ճգնաժամը: Նոյնիսկ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի օրերին այսպիսի տնտեսական մեծ ցնցում չէր եղել: Իմ այցելութեան նպատակն էր զօրավիգ կանգնել ՀՅԴ Լիբանանի Կենտրոնական կոմիտէին, ինչպէս նաեւ` համայն լիբանանահայութեանը, վերահաստատելու, որ Դաշնակցութիւնն իրենց կողքին է եւ գործնական քայլերի է դիմելու այս ճգնաժամը յաղթահարելու համար: «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը հայկական համայնքի տնտեսական ճգնաժամը մեղմելու համար գումար է յատկացրել, Արցախի նախագահը խոստացել է օժանդակութիւն տրամադրել: Գնահատելի է, որ թէ՛ ՀՀ, եւ թէ՛ ԱՀ նախագահները պատրաստակամութիւն են յայտնել աջակցութիւն ցուցաբերել: Սա բարոյական մեծ նշանակութիւն ունի եւ գօտեպնդող է: Մենք էլ մեր ծրագրերն ունենք օգնելու մանաւանդ ընչազուրկ դասակարգի կրթական, համայնքային կեանքի լիարժէք ապահովմանը:

Համայնքի տրամադրուածութիւնն այնպիսին է, որ պէտք է կազմուի ազգային համաձայնական կառավարութիւն, որը պէտք է վայելի ժողովրդի վստահութիւնը:

Հ.- Յաճախ են հնչում Դաշնակցութիւնը «ներսի» եւ «դրսի» բաժանելու կարծիքներ, արդեօ՞ք նոյնը չեն Հայաստանում եւ սփիւռքում ապրող դաշնակցականների տեսլականները, խնդիրների լուծման նկատմամբ իրենց դիրքորոշումները:

Պ.- Կասկած չկայ, որ ինչպէս ամէն մի մեծ կազմակերպութեան, այնպէս էլ ՀՅ Դաշնակցութեան մէջ տարբեր կարծիքներ կան ու պէտք է լինեն: Մենք ներքին ժողովների ընթացքում քաջալերում ենք բազմակարծութիւնը, որովհետեւ կարծիքների բախումից է ծնւում առողջ եզրակացութիւնը: Բայց յստակ է, որ չկայ «ներսի» ու «դրսի», «հին» ու «նոր» դաշնակցական: Դաշնակցութիւնն ունի երկաթեայ կարգապահութիւն: Կարծիքների բախումներից եւ որոշման կայացումից յետոյ այն դառնում է դաշնակցականի որոշումը: Կարելի է ունենալ կարծիքների տարբերութիւն մարտավարական առումով, բայց ընդհանուր նպատակակէտերի, ռազմավարութեան մէջ մենք գաղափարական կենտրոնացում ունենք: Այսպէս է Դաշնակցութիւնը տարիներով գոյատեւել եւ յաջողել:

Երեւանում դեկտեմբերի սկզբներին տեղի ունեցած երիտասարդական խորհրդաժողովի ժամանակ աշխարհի չորս կողմերից ժամանած երիտասարդներն այդ հարցերը քննարկեցին եւ երբեմն բուռն բանավէճ տեղի ունեցաւ: Բայց հոյակապ էր տեսնել, որ իւրաքանչիւրն, անկախ իր բնակութեան վայրից, ներկայացնում էր նոյն կերպարը, նոյն նկարագիրը, նոյն համոզումը եւ մեր գաղափարական հիմքի հանդէպ ամբողջական հաւատը:

Հ.- Հայաստանի վերջին ընտրութիւններից յետոյ ՀՅԴ-ն դարձել է արտախորհրդարանական քաղաքական ուժ: Այս պարագայում, ո՞րն էք համարում Դաշնակցութեան ամենակարեւոր մարտահրաւէրը:

Պ.- Ընտրութիւններից յետոյ մեր հիմնական օրակարգն էր` ճշդել Դաշնակցութեան դերը Հայաստանի քաղաքական առօրեայում: Եւ այդ ուղղութեամբ մենք ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի հետ որդեգրեցինք այլընտրանքային, այսպէս կոչուած` «ստուերային կառավարութեան» մոտելը: Այս մոտելը հաստատում է, որ մենք խորհրդարանում եւ նրանից դուրս անելիք ունենք: Հայաստանի պարագայում, որոշուեց ստեղծել մասնագիտական ոլորտային յանձնախմբեր, որպէսզի իւրաքանչիւր պետական ոլորտի վերաբերեալ ուսումնասիրութիւններ կատարեն եւ առաջարկներ ներկայացնեն կառավարութեանը կամ խորհրդարանին: Ունենք 11 յանձնախումբ, շուրջ 150 հոգի է աշխատում այդ յանձնախմբերում: Դրանցում ընդգրկուած են փորձառու ընկերներ, երիտասարդներ եւ տարբեր ոլորտների մասնագէտներ սփիւռքից: Դրա կողքին գործում է Բիւրոյի ընկերատնտեսական ուսումնասիրութիւնների գրասենեակը, որն աւելի ռազմավարական մակարդակի ուսումնասիրութիւններ է կատարում: Աշխատանքներ ենք տանում նաեւ ՀՅԴ աշխատանքային իրաւունքների պաշտպանութեան գրասենեակի գործունէութիւնն ընդարձակելու ուղղութեամբ: Այդ գրասենեակները պաշտպանում են աշխատողների իրաւունքները, նպատակ ունենք Երեւանի գրասենեակից բացի մասնաճիւղեր բացել բոլոր մարզերում:

Կառավարութեան ծրագրի վերաբերեալ մեր ուսումնասիրութիւնը, առաջարկներն ենք ներկայացրել, որը դժբախտաբար, արձագանգ չի ունեցել: Այս կառավարութեան գործելաոճում ամենագիտութեան, այլ կարծիք չընդունելու միտում ենք նկատում. նրանք այլ կարծիքի կարիք չունեն, ունեն «իմաստութեան բանալին»: Այդ իմաստով, ընդհանուր համերաշխութիւն, միասնական ճիգ, համահայկական համախմբում առաջացնելու միտում չեմ տեսնում: Ընդհակառակը, բաժանարար գծեր են տանում, «սեւի» ու «սպիտակի» հարց դեռեւս գոյութիւն ունի: Ընդդիմութիւնը ժողովրդավար երկրում բնական երեւոյթ է, բայց Հայաստանում այն վերածւում է թշնամանքի, որն անընդունելի է:

Հ.- Նկատելի է, որ Հայաստանի իշխանութիւնները պայքար են սկսել Դաշնակցութեան դէմ: Ի՞նչ կ՛ասէք այդ մասին:

Պ.- Վերջերս շատ յստակ, համակարգուած աշխատանք է ընթանում ՀՅԴ-ի դէմ: Ըստ երեւոյթին, այսպէս կոչուած, «մասնագէտները» սխալ խորհուրդներ են տալիս վարչապետին ու նրա շրջապատին: Նրանք յանգել են այն եզրակացութեան, որ Դաշնակցութեան դէմ արշաւի կէտերից մէկը կարող է լինել «ներսի» եւ «դրսի» դաշնակցականների, «հին» ու «նոր» ղեկավարութեան խնդիրը: Այդ սխալ եզրակացութեան վրայ հիմնուած` նրանք կարծում են, որ եթէ համադրուած պայքար տանեն այդ ուղղութեամբ, կարող են ճեղքեր առաջացնել:

Յոյս ունենք, որ մեր կոչերին ընդառաջելով` նրանք կը հրաժարուեն բաժանարար գծեր ստեղծելու քաղաքականութիւնից, որովհետեւ նրանց իշխանութեան բերած ժողովրդային շարժումը, վարչապետի իսկ բառերով, «սիրոյ եւ հանդուրժողականութեան», ժողովրդավար երկիր կառուցելու նպատակ ունի: Մենք շատ ոլորտներում կարող ենք համագործակցել, եթէ իշխանութիւնները բոլորին համախմբելու խոհեմութիւն ցուցաբերեն եւ ուժերը մասնատելու փոխարէն` կենտրոնացնեն բոլորի կողմից ընդունելի յստակ նպատակի իրականացման համար: Նոյնիսկ այս իրավիճակում, երբ կայ լարուած մթնոլորտ, մենք շարունակում ենք մեր աշխատանքները մի շարք նախարարութիւնների հետ: Լաւագոյն օրինակը պաշտպանութեան եւ արտաքին գործերի նախարարութիւններն են: ՀՅԴ-ն աշխարհով մէկ իր ուժերն օգտագործում է Հայաստանի դիւանագիտութեան հետ պաշտպանելու Հայաստանի միջազգային վարկը` սատարելով նրա պետականութեան ամրապնդմանը եւ չթողնելով, որ ներքին խնդիրներն արտացոլուեն արտաքին ճակատում: Այս հակադրութիւններից կարող է ուրախանալ միայն ու միայն մեր թշնամին, որը Հայաստանի սահմաններից դուրս է:

Ուզում եմ յիշեցնել Ստեփանակերտում հոկտեմբերին հրաւիրուած խորհրդաժողովի մասին, երբ առաջին անգամ հաւաքուեցին Արցախին սատարող շուրջ 150 քաղաքական, գիտական եւ մամուլի օտարազգի ներկայացուցիչներ: Հոկտեմբերին տեղի ունեցած այդ խորհրդաժողովում հիմք դրուեց Արցախի բարեկամների ցանցին, որը շարունակական երեւոյթ է եւ պէտք է ընդարձակուի:

Հ.- ՀՅԴ-ն արդէն 130-ամեակն է թեւակոխում: Ի՞նչ ծրագրեր են նախատեսւում, որո՞նք էք համարում կուսակցութեան առաջնահերթ մարտահրաւէրները:

Պ.- Առաջիկայ տարիների մեր կարեւորագոյն մարտահրաւէրը Հայաստանի հզօրացումն է, Հայաստանի տնտեսական զարգացումը, ընկերային արդարութեան հաստատումը եւ միասնականութեան ոգու վերականգնումը: Երկրորդը` Արցախի պարագայում բանակցային գործընթացի առողջ ընթացքն է` Արցախի ինքնորոշման իրաւունքի եւ վերջապէս անկախութեան ճանաչումը: Արցախը պիտի դառնայ լիիրաւ անկախ եւ վերամիաւորուի մայր հայրենիքի հետ:

Սփիւռքի դէպքում, վերակենսաւորման խնդիր ունենք: Ծրագրում ենք այլ ուժերի հետ խորհրդաժողով կազմակերպել եւ բոլոր ուղեկից կառոյցների միացեալ համագումար հրաւիրել հայրենիքում: Անշուշտ մեծ շուքով նշելու ենք Սեւրի դաշնագրի 100-ամեակը, որը պարտամուրհակ է հայ ժողովրդի նկատմամբ:

Այստեղ ուզում եմ աւելացնել, որ առկայ է միջինարեւելեան ճգնաժամերի խնդիրը, որը մենք պէտք է համակողմանի ուսումնասիրութեան ենթարկենք եւ այն հունաւորելու ուղիներ մշակենք: Մեր նպատակն այն է, որ սփիւռքի սիրտը հանդիսացող, երբեմնի հզօր միջինարեւելեան գաղութները համահայկական աջակցութեան արժանանան, որպէսզի գոյատեւեն, իսկ արտագաղթի դէպքում, հաստատուեն հայրենիքում:

Ջաւախքի պարագայում, մեր հիմնական առաջադրանքներից է այնտեղ բնակուող հայրենակիցներին աջակցելը, որպէսզի պաշտպանուեն նրանց իրաւունքները: Վրաստանի իշխանութիւնները միշտ չէ, որ յարգում են այդ իրաւունքները: Մեր պարտականութիւնն է` շարունակաբար այդ հարցը օրակարգում պահել, որպէսզի մեր եղբայրներն ու քոյրերը ամուր կառչած մնան հայրենի հողին: