Ատրպէյճանցիները վնասել եւ պղծել են Ծիծեռնավանքի խորանը

Արցախի մշակութային ժառանգութեան մշտադիտարկում իրականացնող monumentwatch.org կայքը գրում է.

«2025 թուականի Փետրուարին համացանցում տարածուած լուսանկարներից պարզ դարձաւ, որ ատրպէյճանական կողմը վնասել է Ծիծեռնավանքի խորանը: Լուսանկարներից երեւում է, որ ջարդուել է խորանում գտնուող սուրբ սեղանը եւ խաչակալը: Նշենք, որ դեռեւս 2023 թուականին պղծուել էր եւ վնասուել Ծիծեռնավանքի տաճարը:

Ծիծեռնավանքի տաճարը դեռեւս 2020 թուականի Դեկտեմբերից, երբ Արցախի Հանրապետութեան Քաշաթաղի շրջանը անցաւ ատրպէյճանական վերահսկողութեան ներքոյ, դարձել է Ատրպէյճանի աղուանա-ուտիական համայնքի քարոզչական թիրախներից մէկը: Չնայած այս ամէնին տաճարը պարբերաբար պղծւում է:

monumentwatch.org -ի արձագանգը

Ծիծեռնավանքին հասցուող շարունակական վնասը խօսում է կանխամտածուած լինելու փաստի մասին։ Եւրոպական Խորհրդարանի կողմից դեռեւս 2022 թուականին ընդունուած 2582-րդ՝ «Լեռնային Ղարաբաղում մշակութային ժառանգութեան ոչնչացման մասին» բանաձեւը, որտեղ Եւրոպական խորհրդարանը Ատրպէյճանին պարտաւորեցրել էր ապահովել հայկական ժառանգութեան տարածքներում ցանկացած միջամտութեան բացառումը՝ պահպանելու ժառանգութեան իսկութեան սկզբունքները, իսկ վերականգնման աշխատանքները կատարելու բացառապէս այդ սկզբունքին համաձայն։ Եկեղեցու պղծումը խախտում է նաեւ ժառանգութեան մշակութային կարեւորութեան չափանիշը՝ հաստատուած Բուրրայի (Աւստրալիա, ԻԿՕՄՕՍ) 1999 թ. կանոնադրութեամբ: Եւ այստեղ, պատմական ապացոյցների ոչնչացման հետ կապուած հարկ է նշել, որ ըստ մշակութային կարեւորութեան չափանիշի, ժառանգութեան պատմական արժէքի պահպանում նշանակում է, թէ ինչպէս են պահպանուած արժէքի պատմական ապացոյցները (Բուրայի խարտիա յօդուած 2.3)։ Եւ աւելին, «ցանկացած միջամտութիւն, որն արւում է ժառանգութեան հետ, յանգեցնելով մշակութային կարեւորութեան այս կամ այն տարրի կորստին՝ պատմական, գեղագիտական, հոգեւոր եւ սոցիալական առումներով, զրկում է ժառանգութիւնն իր հիկմնական նշանակութիւնից՝ ոչնչացնելով այն»։

Եկեղեցու պղծումը եւ վնասումը խաթարում է կառոյցի ամբողջականութիւնը։ Եւ ինչպէս հաստատուել է ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի փորձագիտական 36-րդ հանդիպման ժամանակ «ամբողջականութիւնը ժառանգութեան կարողութիւնն է, որով այն ապահովում եւ պահպանում է այդ նշանակութիւնը կարեւորութիւնը ժամանակի ընթացքում»։ Ամբողջականութեան սկզբունքին համաձայն պահպանումը ենթադրում է նախ եւ առաջ ժառանգութեան արժէքները փոխանցող տարրերի պահպանութիւնը՝ միաժամանակ հաշուի առնելով թէ՛ առանձին տարրերի եւ թէ՛ դրանց եւ ամբողջի փոխյարաբերութիւնները։ Անդրադառնալով մարդկային վնասակար ազդեցութեանը՝ գործառնական ուղեցոյցը տալիս է լրացուցիչ բացատրութիւն. «Ամբողջականութեան պահպանութեան համար ժառանգութեան բոլոր յատկանիշները պյտք է լինեն անփոփոխ»»։