Ալիևը՝ ՀՀ հետ խաղաղ բանակցութիւնների մասին. «Մտադիր ենք բանակցել 5 սկզբունքների հիման վրայ»
Շուշիում տեղի է ունեցել աշխարհի ադրբեջանցիների հինգերորդ համագումարը, որն այս անգամ կոչւում էր «յաղթանակի համագումար»։ Համագումարի մասնակիցների առաջ ունեցած ելոյթում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը յայտարարել է, որ եթէ Երևանը չընդունի պաշտօնական Բաքուի առաջարկած հինգ սկզբունքները՝ խաղաղ բանակցութիւններ սկսելու համար, ապա Հայաստանի տարածքային ամբողջականութիւնը չի ճանաչուի։
Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաք հռչակուած Շուշի քաղաքում տեղի է ունեցել աշխարհի ադրբեջանցիների հինգերորդ համագումարը։ Դրա աշխատանքներին մասնակցել են սփիւռքի աւելի քան 400 ներկայացուցիչներ և հիւրեր 65 երկրներից։
«Մինսկի խումբն այլևս չկայ»
Դիմելով համագումարի մասնակիցներին՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն անդրադարձել է Հայաստանի հետ կնքուելիք խաղաղ բանակցութիւնների խնդրին և այդ գործընթացում միջազգային կազմակերպութիւնների դերին։
«Ինչ վերաբերում է միջնորդներին, ապա, ցաւօք, այսօր էլ Հայաստանում բարձրաստիճան պաշտօնեաները դեռ խօսում են Մինսկի խմբի մասին։ Ես կարծում եմ, որ դա ապարդիւն է և բոլորովին անիմաստ:
Մինսկի խումբը փաստացի կաթուածահար է եղել 2019թ.-ին։ Խումբը, որը 1992 թուականին մանդատ էր ստացել այս հարցը լուծելու համար, իրականում ոչ մի արդիւնքի չի հասել:
Եթէ հիմա նայենք այս խմբի պատմութեանն ու գործունէութեանը, նրա կողմից արուած առաջարկներին, կարող ենք ևս մէկ անգամ համոզուել, որ խումբը ստեղծուած չէր խնդիրը լուծելու համար։ Մենք պարզապէս մի քիչ միամիտ էինք այդ ժամանակ: Այս խումբը ստեղծուել է ոչ թէ հարցը լուծելու, այլ օկուպացիան յաւերժացնելու համար։ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներում հայկական լոբբիստական խմբերը շատ ազդեցիկ են։ Այդ իսկ պատճառով 28 տարուայ ընթացքում այս խումբը ոչ մի արդիւնքի չի հասել։
Իսկ 2019 թուականին խմբի գործունէութիւնը, կարելի է ասել, դադարեց։ Սրա պատճառը Հայաստանի նոր ղեկավարութեան չափազանց տարօրինակ պահուածքն էր։ Որովհետև, երբ 2018-ին իշխանութեան եկաւ Հայաստանի նոր ղեկավարութիւնը, և Մինսկի խումբը, և, պէտք է բացէիբաց ասեմ, մենք որոշակի յոյսեր ունէինք, որ յանցաւոր խունտայի ռեժիմի տապալումից յետոյ իշխանութեան եկած նոր սերնդի քաղաքական գործիչները կը գիտակցեն իրականութիւնը, կը հասկանան, որ ի վիճակի չեն կռուելու, պատերազմելու Ադրբեջանի հետ։
Գրեթէ մէկ տարուայ ընթացքում ակտիւ բանակցութիւններն էլ աւելի ամրապնդեցին այս տեսակէտը: Սակայն 2019 թուականին Հայաստանի ղեկավարութիւնը սկսեց բոլորովին այլ դիրքորոշում դրսևորել։ Հայաստանի ղեկավարութեան արտայայտած աբսուրդային մտքերը փաստացի վերջ դրեցին բանակցային գործընթացին։ «Ղարաբաղը Հայաստան է, և վերջ» բառերը վերջ դրեցին բանակցային գործընթացին, և Մինսկի խումբը, որն ինձ հետ հանդիպեց այս յայտարարութիւնից յետոյ, կարելի է ասել, որ շատ անորոշ վիճակում էր, քանի որ այս յայտարարութիւնից յետոյ անհնար էր իրականացնել ցանկացած բանակցութիւն․բանակցութիւնների էութիւնն այն էր, որ օկուպացուած հողերն ազատագրուեն։
Դրանից յետոյ Մինսկի խումբը փաստացի չէր կարող որևէ գործունէութիւն ծաւալել, թէկուզ տեսանելիութեան համար»,- ասել է Ալիևը։
«Նրանք կը նշեն իրենց տարեդարձը, յետոյ թոշակի կը գնան»
Ըստ Ադրբեջանի նախագահի՝ առաջատար միջազգային կազմակերպութիւններն ընդունել են հետպատերազմեան իրողութիւնները.
«ՄԱԿ-ը, որը միջազգային միջոցառում է անցկացրել Շուշայում (Շուշի), Եւրամիութիւնը, որ ներկայումս ակտիւօրէն ներգրաւուած է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացում, ԵԱՀԿ-ն, որը լաւ գիտի, որ Մինսկի խումբն այլևս չկայ։
Ճիշտ է՝ մի քանի ամիս առաջ, դեռ ռուս-ուկրաինական պատերազմից առաջ, երբ ինձ հարցնում էին, թե ինչով է զբաղուելու Մինսկի խումբը, ես պատասխանեցի, որ 2022 թուականին լրանում է խմբի ստեղծման 30-ամեակը, կը նշեն տարեդարձը, իսկ յետոյ թոշակի կ’անցնեն։ Սակայն ռուս-ուկրաինական պատերազմի սկսուելուց յետոյ նրանք նոյնիսկ տարեդարձը նշելու հնարաւորութիւն չեն ունեցել»։
«Մենք մտադիր ենք բանակցել հինգ սկզբունքների հիման վրայ»
Ադրբեջանը մտադիր է Հայաստանի հետ խաղաղ բանակցութիւններ վարել պաշտօնական Բաքուի կողմից Երևանին առաջարկուած հինգ սկզբունքների հիման վրայ։
Ադրբեջանի կողմից առաջարկուած խաղաղ բանակցութիւններ սկսելու հինգ սկզբունքներն են՝
— պետութիւնների կողմից ինքնիշխանութեան, տարածքային ամբողջականութեան, պետական սահմանների անձեռնմխելիութեան և միմեանց քաղաքական անկախութեան փոխադարձ ճանաչում,
— պետութիւնների կողմից միմեանց նկատմամբ տարածքային պահանջների բացակայութեան փոխադարձ հաստատում և ապագայում նման պահանջներ չներկայացնելու իրաւական պարտաւորութեան ընդունում,
— ձեռնպահ մնալ միջազգային յարաբերութիւններում միմեանց անվտանգութեանը սպառնացող վտանգներից, քաղաքական անկախութեան և տարածքային ամբողջականութեան դէմ սպառնալիքներ և ուժ կիրառելուց, ինչպէս նաև այլ հանգամանքներից, որոնք չեն համապատասխանում ՄԱԿ-ի կանոնադրութեան նպատակներին,
— պետական սահմանի սահմանագծում և սահմանազատում, դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատում,
– տրանսպորտային կապերի և հաղորդակցութիւնների բացում, համապատասխան այլ հաղորդակցութիւնների հաստատում և համագործակցութիւն փոխադարձ հետաքրքրութիւն ներկայացնող այլ ոլորտներում:
«Դրանից յետոյ օրակարգում է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև յարաբերութիւնների կարգաւորման հարցը։ Այս օրակարգը կրկին մենք ենք առաջ քաշել ։ Չնայած բոլոր ցաւալի պահերին, օկուպացիային, կատարուած վանդալիզմին՝ մենք կարծում ենք, որ դրա անհրաժեշտութիւնը կայ՝ յանուն տարածաշրջանի ապագայի։ Մենք ներկայացրինք խաղաղութեան օրակարգ, բայց Հայաստանից որևէ արձագանք չեղաւ։ Միջազգային կազմակերպութիւնները նոյնպէս, կարելի է ասել, մեծ հետաքրքրութիւն չցուցաբերեցին։ Ուստի մենք ներկայացրինք կոնկրետ առաջարկ՝ հինգ սկզբունքներից բաղկացած, և Հայաստանն ընդունել է դրանք։
Այսպիսով, Հայաստանի ղեկավարութիւնը պաշտօնապէս յայտարարել է, որ ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականութիւնը, Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջներ չկան և չեն լինելու ապագայում։ Կարծում եմ, որ սա կարևոր պահ է հետկոնֆլիկտային շրջանի համար, և մենք մտադիր ենք բանակցել հէնց այս հինգ սկզբունքների հիման վրա։
Ներկայ պահին երկու երկրների նախարարներն ու արտաքին գործերի նախարարութիւնները ձևաւորում են աշխատանքային խմբեր։ Կարծում եմ, որ մօտ ապագայում անհրաժեշտ է սկսել կոնկրետ բանակցութիւններ և շատ չձգձգել, քանի որ խաղաղութեան պայմանագիրը կստորագրուի հէնց այդ հինգ սկզբունքների հիման վրայ։
Ուստի պայմանագրի տեքստը կարող է պատրաստուել և ստորագրուել շուտով, և այդպիսով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կարող են հաստատուել յարաբերութիւններ, այդ թւում՝ դիւանագիտական յարաբերութիւններ։ Այս առաջարկով մենք հերթական անգամ բարի կամք ենք դրսևորում և, կրկնում եմ, հեռատեսութիւն ենք ցուցաբերում։
Հայաստանում պարբերաբար գլուխ բարձրացնող ռևանշիստական ուժերը պէտք է իմանան, որ սա Հայաստանի միակ ելքն է, գուցէ վերջին հնարաւորութիւնը։ Եթէ սրանից հրաժարուեն, ուրեմն մենք չենք ճանաչի Հայաստանի տարածքային ամբողջականութիւնը և պաշտօնապէս կը յայտարարենք այդ մասին։ Հաշուի առնելով Ղարաբաղեան երկրորդ պատերազմի արդիւնքները՝ հայկական կողմը պէտք է լաւ հասկանայ, թե ինչի կը լինի այդ քայլը»,- ասել է Ալիևը։
jam-news.net