Կարօ Փայլան. «Պիտի պայքարիմ ժխտողական քաղաքականութեան դէմ ու հայերու խնդիրներու լուծման համար

Յունիս 7-ին Թուրքիոյ մէջ իրականացուեցան 25-րդ գումարման խորհրդարանի ընտրութիւնները: Տարբեր կուսակցութիւններու կողմէ առաջադրուած ազգութեամբ հայ 5 թեկնածուներէն 3-ը յաղթահարեցին անցողիկ շեմը: Անոնցմէ մէկը եւ թերեւս հայկական համայնքի կողմէ ամենասիրուած թեկնածուն ընդդիմադիր «Ժողովուրդներու դեմոկրատական  (ԺԴԿ-HDP) քրտամէտ կուսակցութեան կողմէ առաջադրուած Կարօ Փայլանն է:

Փայլանին անձնապէս ծանօթ եւ անոր գործունէութեան քաջատեղեակ Ermenihaber.am-ի թղթակից Աստղիկ Իգիթեան անոր հետ զրոյցին մէջ փորձած է պարզել հետընտրական իրավիճակը: Պատգամաւոր ընտրուելէ յետոյ առաջին անգամ հայաստանեան լսարանին համար իրադրութիւնը մեկնաբանող Փայլան կը պատմէ իր նախկին գործունէութեան, ապագայ ծրագիրներու մասին ներկայացնելով Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու կարգաւորման իր բանաձեւը:

Հարցազրոյցը ներկայացուած է ստորեւ.

– Անցեալին աւելի շատ կրթական հարցերով կը զբաղէիր, քաղաքականութեամբ հետաքրքրուած չէիր , ինչպէ՞ս եղաւ թեկնածութեան առաջակը :

-Իրականութիւնը Թուրքիոյ մէջ «հայ եմ» ըսելը արդէն իսկ քաղաքական բան մըն է: Եթէ հայերով հետաքրքրուած ես, սեփական ինքնութեամբ հետաքրքրուած ես, կը նշանակէ քաղաքականութեամբ ալ  հետաքրքրուած ես: Երիտասարդ տարիներէն սկսած հայկական կազմակերպութիւններուն մէջ կ’աշխատիմ, այնուհետեւ հայկական դպրոցի տնօրէն  եղած եմ: Եւ բոլոր աշխատանքներս հայկական համայնքի խնդիրներով եղած են: Բացի այդ Հրանդ Տինքի սպանութիւնը մեզի շատ քաղաքականացուց:  Մինչեւ այդ ողբերգական իրադարձութիւնը ես դպրոցի տնօրէն էի, եւ միաժամանակ` գործարար: Սակայն Տինքի սպանութեան օրը ինծի համար դարձաւ բեկումնային օր, երբ հասկցայ, որ այս երկրին մէջ փող վաստակելս չէ, որ կարեւոր է:  Հասկցայ, որ ինչ-որ բան պէտք է փոխել եւ կեանքս նուիրեցի Հրանդ Տինքի սպանութեան մեղաւորները գտնելու պայքարին ու միեւնոյն ժամանակ հայ աշակերտներու խնդիրներու բարձրացման: Այնուհետեւ 2011 թուականին հասարակական գործիչներու խումբերու հետ հիմնեցինք Ժողովուրդներու դեմոկրատական Քոնկրէսը: Իսկ 2013-ին մեր կուսակցութիւնը հիմնեցինք:

– Եթէ այլ կուսակցութենէ ստանայիր առաջադրուելու առաջարկ, կ’ընդունէի՞ր:

-Ոչ , չէի ընդունիր: Ինծի համար կարեւոր է կեանքի բոլոր բնագաւառներուն մէջ հաւասարութիւնը: Իսկ միւս կուսակցութիւնները ժողովրդավարութեան վերաբերող հարցերուն «բայց՚»-եր ունին: Անոնք չեն հաւատար հաւասարոթեան եւ իրենց կուսակցութիւններէն ներս գերիշխողը մէկ ինքնութիւն է: Իսկ մեր կուսակցութեան մէջ հաւասարութիւն կայ ` առանց «բայցեր»-ու: Իմ կուսակցութեան մէջ անձս իբրեւ հայ օտարացուած չեմ զգար:

– Ինչպէս գիտես, ԱԶԿ–ի եւ ԺՀԿ–ի մէջ ալ հայ պատգամաւորներ կան: Պատգամաւորական գործունէութեանդ մէջ պատրա՞ստ ես անոնց հետ համագործակցելու, թէկուզ հայերուն վերաբերող հարցերուն:

– Սելինան շատ մօտ ընկերս է: (Սելինա Օզուզուն Տողանը «Ժողովրդահանրապետական կուսակցութենէն» ընտրուած հայ պատգամաւոր է – Ա. Ի.) կը կարծեմ, որ անոր հետ անցնելիք ճանապարհ ունինք: Իսկ Մարգարի  (Մարգար Եսայեանին իշխանական «Արդարութիւն եւ զարգացում կուսակցութենէն ընտրուած հայ պատգամաւոր է – Ա.Ի.) հետ ժամանակին գաղափարակիցներ  եղած ենք, նոյնիսկ Էրտողանի դէմ համատեղ հռչակագիրներ  հեղինակած ենք: Սակայն Մարգարի վերջին 3 տարուան գործունէութեան եթէ նայինք, իշխանութիւններուն գովաբանող լեզուով կը խօսի: Իսկ ատոր ես երբեք չեմ կրնար մասնակցիլ: Եթէ ան կարենայ ձերբազատուիլ այդ գործունէութենէն, կը համագործակցինք, իսկ եթէ չէ, Մարգարի հայ ըլլալը ոչ մէկ նշանակութիւն չունի: Ինծի համար ազգութեամբ ոչ հայ ուրիշ մարդիկ Մարգարէն շատ աւելի կարեւոր կրնան ըլլալ: Օրինակ` ունիմ մեծ թիւով կուսակցիներ, որոնք հայեր չեն, բայց հայերուն վերաբերող հարցերուն Մարգարէն 1000 անգամ աւելի սրտացաւ են:

– Ին՞չ է կը նշանակէ քեզի համար ըլլալ  հայ պատգամաւոր Թուրքիոյ խորհրդարանին մէջ: Հայկական խնդիրներով զբաղուելու պատասխանատուութիւն կը զգա՞ս:

– Անկասկած կը զգամ: Շարք մը խնդիրներ ունինք: Անցեալի հետ առերեսուելու, Հրանդի, Սեւակի, ցեղասպանութեան խնդիրներ ունինք: Մշակութային մեծ կորուստ ունինք, որն առ այսօր փոխհատուցուած չէ: Սակայն  ես այսպէս կը մտածեմ. եթէ այս բոլոր խնդիրներուն լուծման համար մենք հայերս միայնակ պայքարինք, յաջողութեան չենք հասնիր:  Մեր կուսակցութեան սկզբունքներէն է, որ այս խնդիրներուն համար պայքարինք այլ ազգերու հետ միասնաբար: Բայց, բնականաբար, ես անձնապէս իմ պայքարը կը տանիմ: Ժխտողական քաղաքականութեան դէմ պայքարողներէն մէկը կ’ըլլամ, մեր համայնքին վերաբերող խնդիրներու լուծման համար կը պայքարիմ, անկախ այն բանէն ատոնք կ’ըլլան պարտիարքարանի, դպրոցներու թէ հիմնադրամներու խնդիրներ:

– Թուարկածդ խնդիրները կը վերաբերին հայ համայնքին, իսկ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու կարգաւորման հարցով կը պատրաստուի՞ս ինչ-որ քայլեր ընել:

-Ի հարկէ:  Բայց այս հարցով ինծի համար կարեւոր մէկ բան կայ: Հայոց ցեղասպանութիւնը այստեղ  եղած է, բայց յաճախ կը դիտուի Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու ծիրէն ներս: Ցեղասպանութիւնը այստեղ  տեղի ունեցած է ու առերեսումն ալ այստեղ պէտք է ըլլայ: Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւնները կը կազմեն այս հարցի ընդամէնը մէկ մասը, բայց ոչ` հիմքը: Ես կը կարծեմ, որ քանի դեռ հանրութեան մէջ առերեսումը չէ հասունցած, արձանագրութիւնները իմաստ ունենալ չեն կրնար:

– Այսինքն յարաբերութիւններու կարգաւորումը կը կապես ցեղասպանութեան ճանաչման հե՞տ: Ինչպէս գիտես, ՀՀ նախագահը առաջարկած էր առանց նախապայմաններու բանալսահմանները:

-Այո, գիտեմ ու այդ տեսակէտը չեմ ընդունիր: Նախ եւ առաջ պէտք է Թուրքիոյ մէջ ցեղասպանութեան յանցանքը գիտակցուի, հայկական ինքնութիւնը կարգաւորուի  եւ Հայաստանի նկատմամբ թշնամանքը վերանայ: Անշուշտ, ես կը յարգեմ Հայաստանի եւ սփիւռքի մղած պայքարը: Բայց  կոչ կ’ուղղեմ բոլորին, բոլոր հայկական կուսակցութիւններուն, ինչպէս նաեւ ` դաշնակցականներուն, եկէք այդ պայքարը այստեղ մղենք: Թուրքիա եկած ամէն մէկ հայ կ’ունենայ իր ներգործութիւնը:

– ԺԴԿ-ի յաղթանակը սպասելի՛ էր քեզի համար:

Սպասելի էր: Թուրք հասարակութիւնը փոխուելու գործընթացի մէջ է:  Խօսք մը կայ` գիշերուան ամենամութ կէտը, ատիկա առաւօտուան ու արեւին ամենամօտ պահն է: Իսկապէս գիշերուան ամենամութ կէտին մէջ էինք եւ լուսաւոր առաւօտ մտանք:

Յ.Գ. սոցհարցումներու համաձայն` ԺԴԿ-ն ստացած է հայ համայնքի ձայներու 80 տոկոսը:

Հեղինակ`   Աստղիկ Իգիթեան / Սթամպուլ