Ս. Էջմիածինը Կաթողիկոսին Հեռացումը Պահանջած Եպիսկոպոսները Կը Յորդորէ Կանոնական Դաշտ Վերադառնալ

Մայր Աթոռը յայտարարութեան մը միջոցով յորդորեց Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի ձեռքը սեղմած, ապա կաթողիկոսին հեռացումը պահանջած եպիսկոպոսները դադրեցնել խոտոր ընթացքը եւ վերադառնալ կանոնական դաշտ:  

«Դեռեւս զերծ մնալով խիստ միջոցների կիրառումից` Մայր Աթոռը յորդորում է «կանոնախախտ եպիսկոպոսներին դադարեցնել իրենց խոտոր ընթացքը եւ կեղծ ու մտացածին բովանդակութեամբ հրապարակային ելոյթները, վերադառնալ կանոնական դաշտ», կ՛ըսուի վերոնշեալ յայտարարութեան մէջ, որ նաեւ հոգեւորականներուն կոչ կ՛ուղղէ՝ «Հետեւել մեր Սուրբ Եկեղեցու դարերով նուիրագործուած աւանդոյթներին, գործել բացառապէս հոգեւոր ասպարէզում եւ օրինականութեան ու միասնականութեան պահպանման բարձր գիտակցութեամբ, որը եպիսկոպոսի` իբրեւ առաքելական յաջորդականութեամբ օժտուած սպասաւորի պարտականութիւնն է, կոչումն ու առաքելութիւնը»:

7 Դեկտեմբերին` 1988ի աւերիչ երկրաշարժի զոհերուն յիշատակի օրը, Գիւմրիի Եօթ Վէրք եկեղեցւոյ մէջ պետութեան բարձրագոյն ղեկավարութեան եւ Հայ առաքելական եկեղեցւոյ չորս թեմակալ առաջնորդներու մասնակցութեամբ պատարագ մատուցեց Արմաւիրի թեմի քահանան, որ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին անունը չյիշատակեց, թէեւ, պատարագին ներկայ հաւատացեալներ բարձրաձայն Գարեգին Բ. կաթողիկոսին եւ Շիրակի թեմի առաջնորդին անունները տուին ։

Այս Կիրակի, Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ խորանը բարձրացաւ եւ պատարագեց նաեւ Արամայիս Թախմազեան՝ օրեր առաջ կարգալոյծ հռչակուած տէր Թադէ քահանան, որ իր կարգին կը մերժէ կարգալուծութեան վճիռը:

«Թեմակալ առաջնորդի հոգեւոր իշխանութեան շրջանցումով, եկեղեցական ընկալեալ կարգի ու կանոնի անտեսումով որեւէ եպիսկոպոսի մասնակցութիւնը «պատարագներին» կանոնական կոպտագոյն խախտում է, ինչը տեղի ունեցաւ Շիրակի թեմի Սուրբ Աստուածածին Եօթ Վէրք առաջնորդանիստ եկեղեցում», կ՛ըսուի Մայր Աթոռի յայտարարութեան մէջ։ Անընդունելի կը նկատուի, որ «վարչապետի գլխաւորութեամբ իշխանութիւնների կողմից, իրաւապահ մարմինների ուժային միջամտութիւններով, եկեղեցական կարգ ու կանոնների, ինչպէս եւ ՀՀ Սահմանադրութեան եւ օրէնսդրութեան կոպիտ խախտումներով, հաւատացեալների հոգեւոր զգացմունքները վիրաւորելով ու պառակտում սերմանելով «պատարագի» արարողութիւնների կազմակերպումը տարբեր թեմերի եկեղեցիներում»:

Նշենք, որ օրէ օր կ՛աւելնայ թիւը այն եկեղեցիներուն, ուր խորան կը բարձրանան աշխարհականներ: Ամէն Կիրակի առնուազն քանի մը պատարագներու մէջ կը վերախմբագրուին աղօթքները, եւ կը վերցուի Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին անունը:

Այս բոլորին զուգահեռ, բացէ ի բաց Եկեղեցւոյ դէմ պայքարը շարունակող վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան 8 Դեկտեմբերին իր պատկերացումները ներկայացուց, թէ ի՛նչ պիտի ըլլայ կաթողիկոսին «գահը ազատելուց յետոյ».

«Կաթողիկոսական տեղապահի ընտրութիւն, Հայաստանեաց առաքելական սուրբ եկեղեցում գործող մեխանիզմների (գործիքակազմերու) տրամաբանութեամբ, Հայաստանեաց առաքելական սուրբ եկեղեցու կանոնագրքի ընդունում, Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ընտրութիւններ` համաձայն նոր կանոնագրքի»:

Ըստ անոր՝ կանոնագիրքը պիտի անդրադառնայ հոգեւորականի բարեվարքութեան, եկեղեցւոյ ֆինանսական թափանցիկութեան ու ապաքաղաքական ըլլալու անհրաժեշտութեան հարցերուն եւ պիտի սահմանէ այդ բոլորին ապահովման երաշխիքները:

Փաշինեան նաեւ առաջարկեց, որ պատարագի մեկնարկէն հինգ վայրկեան առաջ բոլոր եկեղեցիներուն մէջ երգչախումբերը Հայաստանի քայլերգը երգեն: Ճիշդ է այդպէս, որովհետեւ, ըստ Փաշինեանի` «Հայ առաքելական եկեղեցին ստեղծուել է պետութեան կողմից, պետութեան որոշմամբ 301 թուականին»:

Բայց եւ այնպէս անոր այս արտայայտութեան մեծ անդրադարձ կատարուեցաւ՝ ճշդելով, որ Հայ առաքելական եկեղեցին ոչ թէ 301ին` չորրորդ դարուն հիմնադրուած է, այլ առաջին դարուն՝ Քրիստոսի երկու առաքեալներուն կողմէ: 301ին քրիստոնէութիւնը իբրեւ պետական կրօն հռչակուեցաւ։

Արդարադատութեան նախարարը փորձ կատարեց բացատրելու, թէ ինչո՛ւ Փաշինեան նման առաջարկ ներկայացուցած է. «Նպատակը եւ գաղափարը մեր պետութեան, պետականութեան գիտակցման, պետութեան ամրութեան եւ միասնականութեան գիտակցի մէջ է»:

«Պատարագի մէջ լինելը անլուրջ է, ուղղակի անլուրջ է էլի: Եթէ 301ից է ինքը խօսում, 301 թուականի հիմնը ինձ կը յիշեցնի՞ ինքը որն է եղել Հայաստանի Հանրապետութեան», ըսաւ Բիւրականի հոգեւոր հովիւ տէր Վրթանէսը, որ ողջունեց քայլերգը երգելը, սակայն պատարագէն դուրս՝ «օրինակ, թող խորհրդարանի բոլոր նիստերը սկսուեն օրհներգը երգելով»:

«Ես կ՛ուզէի նաեւ ինչու չէ Ազգային ժողովի պատգամաւորները իրենք այդ հիմնը երգել սովորեն, չգիտեմ եթէ միջոցներ ունեն մի յայտնի խմբավարի կամ դիրիժորի, չգիտեմ էլի, մէկին խնդրեն թէկուզ միաձայն, ոչ բազմաձայն Ազգային ժողովում իրենք կարողանան նիստերից առաջ հիմնը հնչեցնեն», դիտել տուաւ տէր Վրթանէսը:

Խորհրդարանական ընդդիմութիւնը եւս կը մերժէ հայ եկեղեցւոյ սրբազան եօթը խորհուրդներէն երկու հազարամեայ պատմութիւն ունեցող պատարագի վերաձեւաւորումը։  «Կարո՞ղ է մի երկու պատարագ յետոյ ասենք ուզենայ օրինակ այլ իր սրտի մօտ երաժիշտների կամ երգիչների երաժշտութիւնը հնչի: Ասենք Սուպեր Սաքոյի երաժշտութիւնը կարող է ասենք, որ կը ներէք, ասենք պատարագից առաջ Սուպեր Սաքոյի երաժշտութիւնը հնչի», յայտնեց ընդդիմութիւնը:

Մինչ այդ, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինը այլ յայտարարութեան մը միջոցով նշեց, որ եպիսկոպոսական ժողովը յետաձգուած է: «Նկատի ունենալով Հայաստանում տիրող ներկայ իրավիճակը, մասնաւորապէս եկեղեցականների նկատմամբ իրականացուող բռնաճնշումները, այդ թւում` կալանաւորումները, ընդառաջ եպիսկոպոսների խնդրանքին Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի տնօրինութեամբ եպիսկոպոսաց ժողովի գումարումը ժամանակաւորապէս յետաձգւում է», կ՛ըսուի վերոնշեալ յայտարարութեան մէջ: