Պաղեստինա-Իսրայէլեան Թնճուկը Կրկին Մերձաւորարեւելեան Եւ Աշխարհաքաղաքական Օրակարգերում
ԱՐՄԷՆ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
Մերձաւոր Արեւելքի «քրոնիկ» հակամարտութիւնը` պաղեստինա-իսրայէլական հիմնախնդիրը, ռազմական լարուածութեան հերթական շրջափուլն արձանագրեց ս.թ. մայիս ամսուայ ընթացքում: Ապրիլի կէսերից Իսրայէլի տարածքում, յատկապէս Արեւելեան Երուսաղէմում, տարբեր պատճառներով արձանագրուած պաղեստինա-իսրայէլական բախումներն մագլցումի աւելի լայն ծաւալներ ընդգրկեցին` մայիսի 6-ից սկսած` միաժամանակ առաւել խարխլելով Իսրայէլ պետութեան ներքին կայունութիւնը, իսկ մայիսի 10-21-ին վերաճելով վերջին 15 տարուայ կտրուածքով Իսրայէլ-Կազայի հատուածում ամենամասշտաբային օդային դիմակայութեան:
Պատմական ակնարկ
Պաղեստինա-իսրայէլեան թնճուկը նորագոյն պատմութեան ամենատեւական եւ արիւնալի` արաբ-իսրայէլեան հակամարտութեան առանցքն է, ինչպէս նաեւ` առանձին բաղադրիչը: Իրաւաքաղաքական առումով հակամարտութիւնը սկզբնաւորուել է ՄԱԿ-ի Ընդհանուր ժողովի կողմից 1947 թ. նոյեմբերի 29-ին 181 (II) բանաձեւի ընդունումից յետոյ` Պաղեստինում բրիտանական հոգատարութեան դադարեցման եւ նրա տարածքում հրէական ու արաբական անկախ պետութիւնների ստեղծման վերաբերեալ: Համաշխարհային կրօնական նշանակութեան Երուսաղէմ ու Բեթղէհէմ քաղաքներն էլ գտնուելու էին միջազգային վերահսկողութեան ներքոյ: 1948թ. մայիսի 14-ին Իսրայէլի պետութեան հռչակումից յետոյ սկսուած առաջին արաբ-իսրայէլական պատերազմի (պատերազմի երկրորդ փուլը) պատճառով Պաղեստինում արաբական պետութեան համար նախատեսուած շրջաններից Յորդանան գետի արեւելեան ափն անցաւ Անդրյորդանանի թագաւորութեան վերահսկողութեան տակ, իսկ Կազայի հատուածը` Եգիպտոսի: Այսինքն` յատկապէս արաբական երկրների հակաիսրայէլեան ծայրահեղական դիրքորոշումը Պաղեստինի պետութեան ձեւաւորման գործընթացի տապալման պատճառ դարձաւ:
Այս իրավիճակը սկզբունքօրէն փոխուեց 1967թ. արաբ-իսրայէլեան «Վեցօրեայ» պատերազմի պատճառով, երբ Իսրայէլը Յորդանանից եւ Եգիպտոսից գրաւեց Պաղեստին պետութեան համար նախատեսուած տարածքները` դառնալով դրա ստեղծման միակ խոչընդոտը:
Իսկ 1973 թ. «դատաստանի օրուայ» պատերազմից յետոյ ամերիկեան «քայլ առ քայլ» մօտեցման եւ վճռորոշ միջնորդութեան արդիւնքում 1978-1979 թուականներից արդէն արաբ-իսրայէլեան հակամարտութիւնը տրոհուեց առանձին ճիւղերի` եգիպտա-իսրայէլեան, յորդանանա-իսրայէլական, սիրիա-իսրայէլեան, լիբանանա-իսրայէլեան, պաղեստինա-իսրայէլեան եւ այլն: Առաջին երկու ճիւղերի խնդիրը կարգաւորուել է դարձեալ Միացեալ Նահանգների առանցքային միջնորդութեամբ կայացած Եգիպտոս-իսրայէլ, Յորդանան-իսրայէլ հաշտութեան պայմանագրերի շնորհիւ:
Իրենց աշխուժութեամբ եւ պայթիւնավտանգ բնոյթով յատկապէս առանձնանում են հակամարտութեան միջուկը հանդիսացող պաղեստինեան հիմնախնդիրը եւ Երուսաղէմի հիմնահարցը, որոնց առաւել սուր ռազմական դրսեւորումներն արձանագրուել են 1987 եւ 2000 թուականների ինթիֆատաների (ապստամբութիւն) տեսքով: Այս հիմնախնդիրն որակական նոր շրջափուլ թեւակոխեց 1994 թուականից` Պաղեստինեան ինքնավարութեան (այսուհետեւ` ՊԻ) ձեւաւորմամբ: Իր հերթին, պաղեստինա-իսրայէլեան հիմնախնդիրը բովանդակային առումով 2 ճիւղի բաժանուեց 2007 թուականից, երբ դրանից 1 տարի առաջ տեղի ունեցած համապաղեստինեան խորհրդարանական ընտրութիւններից յետոյ ՊԻ տարածքը բաժանուեց պաղեստինեան մրցակից ուժերի կողմից վերահսկուող առանձին գօտիների: Յորդանան գետի Արեւմտեան ափում շարունակում է իշխել ՊԻ ղեկավար Մահմուտ Ապասի գլխաւորած «ՖԱԹՀ» կազմակերպութիւնը, Կազայի հատուածում` «ՀԱՄԱՍ» շարժումը, որը մի շարք երկրների կողմից ճանաչուել է որպէս ահաբեկչական խմբաւորում:
2000-ական թուականների վերջից առարկայական, ինչպէս եւ արհեստական դրդապատճառներով պարբերաբար աշխուժացող պաղեստինա-իսրայէլեան հակամարտութիւնը հիմնականում դրսեւորուել է հետեւեալ 2 հարթութիւններում.
1.- Յորդանան գետի Արեւմտեան ափում, Իսրայէլի` արաբներով բնակեցուած շրջաններում, Երուսաղէմում մի կողմից պաղեստինցի արաբների, միւս կողմից` հրէաների, իսրայէլեան իրաւապահ մարմինների միջեւ բախումներով, անհնազանդութեան տարաբնոյթ գործողութիւններով,
2.- Կազայի հատուածից պաղեստինեան խմբաւորումների կողմից Իսրայէլի տարածքի հրթիռակոծման եւ հրէական պետութեան կողմից պատասխան ռազմագործողութիւնների (հիմնականում օդային) տեսքով:
2007 թուականից պաղեստինա-իսրայէլեան հակամարտութեան առաւել լայնածաւալ ռազմական դրսեւորումներն արձանագրուել են նախ` 2008-2009 թուականների դեկտեմբեր-յունուար ամիսներին Կազայի հատուածում իսրայէլական Զու-ի նախաձեռնած «Ձուլածոյ արճիճ», ապա 2012 թուականի նոյեմբերին` «Ամպէ սիւն», իսկ 2014 թուականի յուլիս-օգոստոս ամիսներին «Անսասան ժայռ» օդային եւ ցամաքային ռազմագործողութիւնների տեսքով: Դրանցից յետոյ, արդէն 2018-2019 թուականներին, Տոնալտ Թրամփի վարչակազմի կողմից ամբողջական Երուսաղէմն Իսրայէլի մայրաքաղաք ճանաչելու եւ Միացեալ Նահանգների դեսպանատունն այնտեղ տեղափոխելու վերաբերեալ որոշումների պատճառով արձանագրուած լարուածութիւնը, ինչպէս եւ քննարկուող սրացումը դրսեւորուել են արդէն հակամարտութեանը բնորոշ վերոնշեալ 2 հարթութիւններում միաժամանակ:
Հակամարտութեան բռնկումին ներկայ շրջափուլի իրավիճակային առիթներն ու դրդապատճառները
Պաղեստինա-իսրայէլեան հակամարտութեան վերջին սրացման առիթ են հանդիսացել դեռեւս ս.թ. ապրիլ ամսուայ կէսերին Իսրայէլի անվտանգութեան ուժերի եւ պաղեստինցիների միջեւ տեղի ունեցած բախումները, երբ իսրայէլեան ոստիկանութիւնն արգելել էր արաբներին մուսուլմանների համար սրբազան համարուող Ռամատան ամսուայ ընթացքում հաւաքուել Երուսաղէմի հին թաղամասում գտնուող Դամասկոսի դարպասի (Տաճարի լեռ) մօտ եւ Աքսա մզկիթում: Զանգուածային բախումների պատճառով տուժել էին աւելի քան 700 պաղեստինցի, Իսրայէլի անվտանգութեան 21 աշխատակից:
Բացի նշուածից, իրադարձային առումով, միմեանց յաջորդեցին Ռամատանի վերջին ուրբաթօրեայ (մայիսի 7-ի) աղօթքի ծէսի, ինչպէս նաեւ Իսրայէլում, պաղեստինեան տարածքներում մայիսի 9-10-ին նշուող «Երուսաղէմի օրուայ» միջոցառումները, որոնք բաւականաչափ յուզական տրամադրութիւններ են արթնացնում ե՛ւ արաբների, ե՛ւ հրէաների շրջանում եւ գրեթէ միշտ ուղեկցւում են զանգուածային բախումներով ու անկարգութիւններով:
Միեւնոյն ժամանակ հարկ է փաստել, որ լարուածութեանը յաւելեալ կերպով նպաստել է այդ օրերին Երուսաղէմի շրջանային դատարանի կայացրած որոշումը` Արեւելեան Երուսաղէմի հիւսիս արեւելեան Շէյխ Ժարրահ թաղամասում ապրող պաղեստինցի 8 ընտանիքների` իրենց տները լքելու պահանջի վերաբերեալ:
Այս լրջագոյն խնդիրն Երուսաղէմի հիմնահարցի կարեւոր բաղադրիչներից է: Շէյխ Ժարրահում հերթական դատական գործը դարձեալ անշարժ գոյքի մասնաւոր վէճ է պաղեստինցի ընտանիքների եւ հրեայ վերաբնակիչների գաղտնի խմբի միջեւ: Դատական վէճի համաձայն, հրեաների խումբը Պաղեստինի հոգատարութեան ժամանակահատուածում ձեռք էր բերել ներկայումս արաբ ընտանիքներին պատկանող տարածքները, որոնք արաբ-իսրայէլեան առաջին պատերազմի ընթացքում լքել էր` անվտանգութեան նկատառումներից ելնելով: Պաղեստինցիներն էլ 1956 թուականին Յորդանանի կառավարութիւնից գնել էին այդ տարածքների վրայ կառուցուած տները: Հետագայում, ամբողջական Երուսաղէմում վերահսկողութիւն սահմանելուց յետոյ, իսրայէլեան օրէնսդրութեամբ հնարաւորութիւն էր ընձեռուել միայն հրեաներին` դատական կարգով վերադարձնելու իրենց պատկանող գոյքը: Հարկ է նշել, որ նմանատիպ հայցերի հիմքով Արեւելեան Երուսաղէմի բնակիչ հանդիսացող պաղեստինցի արաբների ունեզրկման շարունակական գործընթացներն այս հակամարտութեան ամենազգայուն եւ պայթիւնավտանգ խնդիրներից են: Դրանք պատեհ իրավիճակային առիթ են յատկապէս իսրայէլեան կողմի համար` ըստ անհրաժեշտութեան հակամարտութիւնը կրկին սրելու նպատակով, ինչպէս` տուեալ դէպքում:
Ի պատասխան Արեւելեան Երուսաղէմում Իսրայէլի ոստիկանութեան գործողութիւնների եւ աջակցութիւն իսրայէլեան քաղաքներում արաբների կողմից հակակառավարական ու հակահրէական գործողութիւնների` մայիսի 10-ից պաղեստինեան «ՀԱՄԱՍ» շարժումը Կազայի հատուածից նախաձեռնեց հրէական պետութեան հրթիռակոծումն` սկիզբ դնելով Իսրայէլ-Կազա հերթական լայնածաւալ օդային դիմակայութեանը:
Քարոզչական հարթութիւնում եւս հակամարտ կողմերը ռազմական գործողութիւնները ներկայացրեցին իրար չզիջող բաւականաչափ հնչեղ քոտային անուանումներով. պաղեստինեան «Երուսաղէմեան սուրն»` ընդդէմ իսրայէլեան «Պատերի պահապան» գործողութեան:
Հակամարտութեան գօտում ձեւաւորուած մի շարք իրողութիւններ հիմքեր են ստեղծում պնդելու, որ պաղեստինա-իսրայէլեան վերջին սրացումներն արհեստական էին, ժամանակային առումով ունէին առաւելապէս արտաքին եւ ներքին դրդապատճառներ, որոնք կարելի է դասակարգել հետեւեալ պայմանական յաջորդականութեամբ:
1.- Միացեալ Նահանգներում տեղի ունեցած իշխանափոխութիւնից յետոյ Ճ. Պայտընի վարչակազմի մերձաւորարեւելեան քաղաքականութեան մէջ ուրուագծւում են նաեւ Իսրայէլի անվտանգութեանը միտուած ուղեգծի էական փոփոխութիւններ: Վերոնշեալի ընդհանուր պատկերում պաղեստինա-իսրայէլեան հակամարտութեան կարգաւորման Տ. Թրամփի բացայայտ իսրայէլամէտ «դարի գործարք» ծրագրի ձախողումից յետոյ իսրայէլեան կողմը խախտել է ամերիկա-իսրայէլեան պայմանաւորուածութիւնները` պաղեստինեան տարածքներում իսրայէլեան բնակավայրերի ընդլայնման ծրագրերի դադարեցման վերաբերեալ: Իսրայէլի կողմից նոր լարուածութեան հրահրումը կարելի է գնահատել նաեւ` որպէս առանց Միացեալ Նահագներ հետ համագործակցութեան, սեփական անվտանգութեան խնդիրներին ինքնուրոյն դիմակայելու նոր մարտավարութեան ցուցադրութիւն, որն ամերիկեան նախորդ վարչակազմի կառավարման շրջանում իրականացւում էր Ուաշինկթընի հետ սերտ համակարգմամբ:
2.- Տ. Թրամփի վարչակազմի վարած աննախադէպ իսրայէլամէտ քաղաքականութիւնը եւ, ըստ դրա մէկ արդիւնքի, Իսրայէլի ու մի շարք կարեւոր արաբական երկրների միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացը, որն ամրագրուեց նաեւ «Աբրահամեան համաձայնագրերի» ստորագրմամբ, իրենց հերթին յանգեցրեցին Իսրայէլի առաւել անզիջում եւ յարձակողապաշտ վարքին ամբողջ տարածաշրջանում: Այդ համաձայնագրերի միջոցով փաստացի կոտրուեց 2002 թուականին ԱՊԼ-ի շրջանակում ձեւաւորուած արաբական միասնական դիրքորոշումը պաղեստինեան հիմնախնդրի կարգաւորման վերաբերեալ, որը յայտնի էր «Արաբական խաղաղ նախաձեռնութիւն» անուանումով: Այն ենթադրում էր Պաղեստին-իսրայէլ թնճուկի հանգուցալուծում եւ բոլոր արաբական երկրների ու հրէական պետութեան միջեւ հաշտութեան կայացման փոխկապակցուած ու համապարփակ գործընթաց:
3.- Արտաքին պատճառների շարքում կարելի է նշել նաեւ Վիեննայում գրեթէ 3 ամիս շարունակուող Իրանի միջուկային համաձայնագրի շուրջ բանակցութիւնները: Դրանք ընթանում են երկու ձեւաչափով` Իրան-«4+1» (ՄԱԿ-ի ԱԽ 4 հիմնական անդամները, բացի Միացեալ Նահանգներից, եւ Գերմանիան) ուղիղ եւ Թեհրան-Ուաշինկթըն միջնորդաւորուած բանակցութիւնների տեսքով: Գործընթացի նպատակը համաձայնագրի լիարժէք վերագործարկումն է` 2018 թուականից յետոյ Միացեալ Նահանգների լիարժէք «վերադարձի» ապահովմամբ: Հետեւաբար, հաշուի առնելով Իրանի սկզբունքային դիրքորոշումը պաղեստինեան հիմնախնդրում, չի բացառւում, որ հակամարտութեան սրացման միջոցով Իսրայէլը նպատակ էր հետապնդում նաեւ խոչընդոտել Թեհրան-Ուաշինկթըն համաձայնութեան կայացմանը եւ հակաիրանական տնտեսական պատժամիջոցների չեղարկմանը, որը մեծ հաշուով չյաջողուեց իրանական կողմի գրագէտ դիրքորոշման եւ ամերիկեան վարչակազմի վճռական քաղաքականութեան պատճառով:
4.- Վերջին սրացումները կարելի է դիտարկել նաեւ Իսրայէլում եւ Պաղեստինում տեղ գտած ներքաղաքական, մասնաւորապէս ընտրական գործընթացների ծիրին մէջ: Արդէն իսկ յայտնի է, որ Իսրայէլում անցած 2 տարուայ ընթացքում տեղի ունեցած չորրորդ ընտրութիւնների արդիւնքներով գործող վարչապետ Բենեամին Նեթանիահուին դարձեալ չյաջողուեց ձեւաւորել նոր կառավարութիւն: Դրանից յետոյ, իսրայէլեան օրէնսդրութեան համաձայն, կառավարութիւն կազմելու իրաւունքը յանձնուել էր ընդդիմադիր «Փոփոխութիւնների դաշինք»-ի առաջնորդ Եայիր Լափիտին, որը կարող էր լիարժէքօրէն յաջողել բացառապէս խորհրդարան անցած ինչպէս իսրայէլական աջ ծայրայեղ պահպանողական, այնպէս եւ արաբական քաղաքական ուժերի աջակցութեան դէպքում: Հետեւաբար, վերոնշեալի համատեքստում, քանի որ Նեթանիահուի համար սկզբունքային կարեւորութիւն ունի վարչապետի պաշտօնում մնալը, չի բացառւում, որ իսրայէլեան իշխանութիւնները միտումնաւոր էին դրդել իրավիճակի սրմանը, քանի որ կանխատեսելի էր` լարուածութեան պատճառով հրեայ ու արաբ ժողովուրդների միջեւ կրկին խորացող ազգային թշնամանքը յաւելեալ կերպով կը խոչընդոտէր Իսրայէլում նոր կառավարութեան ձեւաւորման գործընթացին: Մինչդեռ Նեթանիահուի ծրագիրը տապալուեց Լափիտի լիազօրութեան ժամկէտի լրանալուց ընդամէնը 35 րոպէ առաջ, երբ Իսրայէլի ընդդիմութեան առաջնորդը նախագահին տեղեկացրեց, որ իրեն յաջողուել է ձեւաւորել Քոալիսիոն կառավարութիւն:
5.- Բացի Իսրայէլից` մայիսի 22-ին նախանշուել էին 2006 թուականից ի վեր մի քանի անգամ յետաձգուած խորհրդարանական ընտրութիւնները Պաղեստինեան ինքնավարութիւնում, ինչպէս նաեւ յունիսի 30-ին` ՊԻ նախագահի ընտրութիւնները: Մինչդեռ դրանք հերթական անգամ չեղարկուեցին ապրիլի 30-ին` պաղեստինեան խմբաւորումների միջեւ եղած տարաձայնութիւնների եւ նրանց շրջանում առկայ դիրքային ու ազդեցութեան փոփոխութիւնների հնարաւորութեան պատճառով: Հետեւաբար ընթացիկ լարուածութիւնը բաւարար պատճառ է Յորդանան գետի Արեւմտեան ափում եւ Կազայի հատուածում կառավարող տարաբնոյթ պաղեստինեան մրցակից, անգամ հակամարտ կառոյցների համար` խորհրդարանական ընտրութիւնների հերթական չեղարկումը պաղեստինեան արաբ բնակչութեան շրջանում հիմնաւորելու համար:
Հերթական սրացման հանգուցալուծումը եւ հետեւանքները
Ինչպէս եւ ընդունուած է այս հակամարտութեան դէպքում, մայիսի 21-ին, ժամը 2:00-ին դարձեալ Եգիպտոսի ջանքերով հակամարտ կողմերի միջեւ հաստատուեց հրադադար: Քարոզչական հարթութիւնում եւս տրամաբանութիւնը նոյնն էր` արաբները կրակի դադարեցումն ընկալեցին իբրեւ պաղեստինեան դիմադրութեան յաղթանակ, իսկ իսրայէլական կողմը յայտարարեց պաղեստինեան խմբաւորումների ռազմական ենթակառուցուածքներին «հսկայական» վնաս հասցնելու մասին, ինչը յանգեցնելու է երկարատեւ հանդարտութեան:
Ընդհանուր առմամբ, այս հակամարտութեան բնոյթը հաշուի առնելով, դրա մասնակիցների նպատակներն ու խնդիրները տարբեր, ոչ համադրելի հարթութիւններում են: Հակամարտ կողմերից իւրաքանչիւրն ունի արդիւնաւէտութեան առաւելագոյն ցուցանիշների սեփական սանդղակը: Եթէ Իսրայէլի դէպքում գլխաւոր ռազմավարական նպատակը պաղեստինեան խմբաւորումների մարդկային ու ռազմական ներուժի առաւելագոյն վնասազերծումն է, ապա պաղեստինցիների պարագայում` Իսրայէլ պետութեան ներքին եւ արտաքին անվտանգութեան համակարգերի, հասարակական կարգի առաւելագոյն խաթարումը, հասարակութեանը հոգեբանական ցնցումի հասցնելը, Թել Աւիւի դէմ հնարաւորինս կոշտ միջազգային ճնշման արձանագրումը:
Ինչպէս հերթական սրացման ողջ ընթացքը, հանգուցալուծումը, այնպէս էլ դրա առնչութեամբ միջազգային հանրութեան դիրքորոշումը եւս միեւնոյն ուղեգծի շրջանակում էին: Բազմաթիւ երկրներ, կազմակերպութիւններ հանդէս եկան կրակի դադարեցման վերաբերեալ միակողմանի կամ երկկողմ կոչերով, քննադատական յայտարարութիւններով, տարաբնոյթ նախաձեռնութիւններով: Օրինակ` Թուրքիան, ինչպէս այս հակամարտութեան նախկին սրացումների ընթացքում, այս անգամ եւս փորձեց դրանից առաւելագոյն օգուտ քաղել: Այդ երկրի ղեկավարութիւնն ամենակտրուկն է քննադատել Իսրայէլի իշխանութիւնների «ահաբեկչական գործելաոճը»` կրկին ընդգծելով իսլամական աշխարհն առաջնորդելու հին եւ նոր յաւակնութիւններն` այդ աշխարհի ամենազգայուն հիմնախնդրի հարցում դրսեւորած «սկզբունքային» դիրքորոշման միջոցով:
ՄԱԿ-ի ԱԽ-ում մի քանի անգամ նախաձեռնուեցին ռազմական գործողութիւնների դադարեցմանը միտուած յատուկ նիստեր, որոնց ընթացքում Միացեալ Նահանգների կողմից միակողմանի վեթոյի կիրառման պատճառով հնարաւոր չէր լինում թեմատիկ բանաձեւի ընդունումը: Այս ուղղութեամբ Իսրայէլ-Միացեալ Նահանգներ համագործակցութիւնը եւս տուեալ հակամարտութեան շրջանակում ընդունուած փորձառութիւն է: Ուաշինկթըն առաւելագոյնս արգելափակում է ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի կողմից կրակի անյապաղ դադարեցման վերաբերեալ համապատասխան բանաձեւի ընդունումը` հնարաւորութիւն ընձեռելով Իսրայէլին` լուծելու կազայի հատուածում իր առջեւ դրուած խնդիրները: Ի վերջոյ, իսրայէլական կողմից համապատասխան ուղերձ ստանալուց յետոյ Ուաշինկթընն այլեւս չընդդիմացաւ, եւ ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն իրավիճակի վերաբերեալ միաձայն հռչակագիր ընդունեց միայն մայիսի 22-ին` հրադադարի հաստատումից 1 օր անց:
Հերթական ռազմական մագլցումի պատճառով, ըստ Իսրայէլի պաշտպանութեան բանակի (այսուհետեւ` ՑԱՀԱԼ), Կազայի հատուածից Իսրայէլի տարբեր բնակավայրերի, այդ թւում` Թել Աւիւ, Երուսաղէմ, Աշտոտ, Աշքելոն եւ այլ կարեւոր քաղաքների ուղղութեամբ արձակուել է աւելի քան 4300 հրթիռ, որոնցից առնուազն 15%-ն ընկել են հէնց Կազայի տարածքում, իսկ իսրայէլեան «Երկաթէ գմբէթ» ՀՕՊ համակարգն որսացել է երկրի սահմանները հատած հրթիռների 85%-90%-ը: Ցահալ-ի կողմից յարձակման են ենթարկուել Կազայի հատուածում գործող «ՀԱՄԱՍԱ» եւ «Իսլամական Ժիհատ» կազմակերպութիւններին ենթակայ շուրջ 850 թիրախներ, այդ թւում` կառավարական, անվտանգութեան, հետախուզութեան ոլորտների հաստատութիւններ (100 քմ երկարութեամբ «Մեթրօ» անուանումն ստացած ստորգետնեայ փապուղին), զինապահեստներ, հրթիռային եւ այլ ենթակառուցուածքներ, վնասազերծուել են պաղեստինեան կազմակերպութիւնների աւելի քան 2 տասնեակ առանցքային ներկայացուցիչներ, դաշտային հրամանատարներ: Իսրայէլեան կողմի նիւթական կորուստները, նախնական տուեալների համաձայն, հասնում են մօտ 780 մլն. տոլարի:
11 օր տեւած ռազմական գործողութիւնների ընթացքում, ընդհանուր առմամբ, զոհուել է 299 մարդ: Պաղեստինեան կողմի տուեալներով, Կազայի հատուածում իսրայէլեան հրթիռակոծութիւնների պատճառով զոհերի թիւը կազմում է 289 մարդ, որոնցից շուրջ 109-ը` կանայք եւ երեխաներ, վիրաւորների թիւը կազմել է մօտ 2000: Իսրայէլեան կողմի պնդմամբ, սպաննուած պաղեստինցիներից առնուազն 225-ը «ՀԱՄՄԱՍ» շարժման, «Իսլամական ժիհատ» եւ պաղեստինեան այլ խմբաւորումների զինեալներ են (ըստ պաղեստինեան կողմի, «նահատակուած» զինեալների թիւը 83 է): Իսրայէլցիների շրջանում զոհերի թիւը 12 է, վիրաւորներինը` աւելի քան 330:
Կազայի ուղղութեամբ իրավիճակի հանդարտեցումից յետոյ` մայիսի 23-ից, իսրայէլեան իշխանութիւնները նախաձեռնեցին «Օրէնք եւ կարգ ու կանոն» անուանումով յատուկ գործողութիւնն, արդէն հրէական պետութեան տարածքում ներքին կայունութիւնը վերականգնելու նպատակով, ինչի պատճառով ձերբակալուել է անկարգութիւնների մասնակցութեան մէջ մեղադրուող 418 անձ: Իսկ վերջին մագլցումի ընթացքում ընդհանուր ձերբակալուածների թիւը գերազանցում է 2000-ը:
Ամփոփելով` հարկ է նշել, որ մերօրեայ աշխարհի ամենաանարդար, իսկ միջազգային իրաւակարգի հիմքերն ամէնից խորքայինը վտանգած հակամարտութիւնն արձանագրեց հերթական սահմանափակ եւ վերահսկելի մագլցումի, որն ունէր յատկապէս ենթակայական արտաքին եւ ներքին դրդապատճառներ: Հարիւրաւոր մարդկային զոհերը, ահռելի ծաւալով մարդասիրական ճգնաժամը դարձեալ ծառայեցուեցին նեղ քաղաքական նպատակների: Մինչդեռ այս հանգուցային հիմնախնդիրը շարունակում է չլուծուած մնալ հակամարտ կողմերի անհաւասար ներուժի, իրարամերժ քաղաքական շահերի եւ դրանց կարգաւորման «կնքահայր» միջազգային հանրութեան ոչ հետեւողական եւ անսկզբունքային վարքագծի պատճառով: