Ֆրեզնոյի Հայկական Մատենաշարի Հրատարակած «Աշխարհի Կինը» Հատորը` Պարուհի Եւ Գրագէտ Արմէն Օհանեանի Մասին

Ֆրեզնոյի Քալիֆորնիոյ նահանգային համալսարանի հրատարակչատան հայկական մատենաշարը լոյս ընծայեց իր 16-րդ հատորը` Վարդան Մատթէոսեանի եւ Արծուի Բախչինեանի «Աշխարհի կինը. Արմէն Օհանեան` «շամախեցի պարուհին» (A Woman of the World: Armen Ohanian, the «Dancer of Shamakha»):

Հեղինակները կը ներկայացնեն արտասովոր հայուհիի մը` պարուհի եւ գրագէտ Արմէն Օհանեանի (1888-1976) հետաքրքրական կենսագրութիւնը: Կովկաս ծնած այս կինը ծանօթ էր կէս տասնեակ լեզուներու եւ իսկապէս «աշխարհի կին» մըն էր, որ ապրած է այնպիսի ժամանակներու եւ վայրերու մէջ, ինչպիսիք են` ռուսական Կովկասը, Իրանի սահմանադրական յեղափոխութիւնը, «Հիանալի դարաշրջանը» (La Belle Époque) Ֆրանսայի մէջ, «Աղմկալից 20-ականները» (The Roaring Twenties) Միացեալ Նահանգներու մէջ, վաղ Խորհրդային Միութիւնը, իր օրերը աւարտելով Մեքսիքոյի մէջ, առեղծուածներով լի կեանք մը ապրելէ ետք:

Օհանեան դերասանուհի եղած է Կովկաս, թատրոնի բեմադրիչ` Պարսկաստանի մէջ, գրագէտ` Ֆրանսայի մէջ եւ գրականագէտ ու թարգմանիչ` Մեքսիքոյի մէջ, բազմաթիւ մշակոյթներու կամուրջ ըլլալով: Ամէնէն աւելի հռչակուած է իբրեւ պարուհի` Ասիայէն մինչեւ Ափրիկէ, Եւրոպայէն մինչեւ Ամերիկա` «շամախեցի պարուհի» եւ «պարսիկ պարուհի» մակդիրներով: Անոր պարերը մաս կազմած են Արեւմուտքի մէջ տարածուող Մերձաւոր եւ Ծայրագոյն Արեւելքի պարերու այն ալիքին, որոնց մեկնաբանները իրենց բնիկ մշակոյթէն սնանած պարարուեստ կը ներկայացնէին:

Նշանաւոր նկարիչներ եւ քանդակագործներ պատկերացուցած են Արմէն Օհանեանը, որուն մասին վկայած են շատ յայտնի ժամանակակիցներ իրենց նամակներուն եւ յուշերուն մէջ: Անոր կեանքը անցած է երկիրներու, լեզուներու եւ մշակոյթներու սահմաններէն անդին (գրած է չորս լեզուներով` հայերէն, ռուսերէն, ֆրանսերէն եւ սպաներէն, իսկ գործերը հրատարակուած են առնուազն տասնչորս երկիրներու մէջ) եւ ընդգծած` «սփիւռք» հասկացողութեան հետ միահիւսուած տարրեր, ինչպէս` անդրազգայնութիւն, բազմալեզուութիւն, բազմամշակութայնութիւն եւ հայրենիքի բազմակողմանի ըմբռնում:

Վ. Մատթէոսեանի եւ Ա. Բախչինեանի համատեղ այս աշխատութիւնը արդիւնքն է երկու տասնամեակներու վրայ երկարած հետազօտութեան, որուն սկզբնական արդիւնքը հրատարակուած էր հայերէն հատորով (2007), որ այժմ կրկնապատկուած է իր ծաւալով եւ բովանդակած տեղեկութիւններով: Օգտագործելով արխիւային ու տպագիր բազմալեզու եւ բազմազան աղբիւրներու հսկայական քանակ մը, հեղինակները նոր էջեր կը բանան արեւելեան բեմական պարի, մշակութային եւ սեռատեսակային (gender) հարցերու, սփիւռքագիտութեան եւ այլ նիւթերու մասնագէտներուն, ինչպէս եւ հետաքրքրասէր ընթերցողին:

Պատմաբան եւ գրականագէտ Վարդան Մատթէոսեան լայն հետաքրքրութիւններ ունի հայ դասական եւ ժամանակակից մշակոյթներու ծիրին մէջ: Հրատարակած է հայերէն, սպաներէն եւ անգլերէն ինը գիրք, աւելի քան երկու տասնեակ թարգմանութիւն եւ շարք մը խմբագրուած հատորներ: Այժմ կը վարէ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ Արեւելեան թեմի Ազգային առաջնորդարանի (Նիւ Եորք) դիւանապետի պաշտօնը:

Բանասէր Արծուի Բախչինեան` սփիւռքի պատմութեան եւ մշակոյթի մասնագէտ, նաեւ գրող եւ թարգմանիչ է: Հեղինակած, խմբագրած եւ թարգմանած է մօտ քսան գիրք եւ մշտական աշխատակից է հայերէն, անգլերէն եւ ռուսերէն պարբերականներու: Հայաստանի Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի Պատմութեան հիմնարկի (Երեւան) գիտաշխատող է:

Ֆրեզնոյի` Քալիֆորնիոյ նահանգային համալսարանի հայկական մատենաշարը ստեղծուած է «Մ. Վիկտորիա Գարակէօզեան Գազան եւ Հենրի Ս. Խանզադեան Գազան» հիմնադրամի առատաձեռն աջակցութեամբ: Մատենաշարի գլխաւոր խմբագիրը փրոֆեսէօր Պարլօ Տէր Մկրտիչեանն է:

«Աշխարհի կինը. Արմեն Օհանեանը` «շամախեցի պարուհին» հատորը կարելի է ձեռք բերել «Ապրիլ» գրատունէն (http://www.abrilbooks.com/books/identity-and-culture/women-s-studies/woman-of-the-world-a.html), Հայկական ուսմանց եւ հետազօտութեան ազգային ընկերակցութեան (NAASR)  գրախանութէն (https://naasr.org/products/a-woman-of-the-world-armen-ohanian-the-dancer-of-shamakha) եւ Ազգային առաջնորդարանի գրախանութէն (https://armenianprelacy.org/product/a-woman-of-the-world-armen-ohanian-the-dancer-of-shamakha-softcover/):