Ստորեւ յապաւումով կը հրատարակենք Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի Հ.Յ.Դ. խմբակցութեան ղեկավար Արթուր Մոսիեանի ելոյթը` Արցախի Հանրապետութեան հռչակման 31-ամեակին նուիրուած հանրահաւաքին.-
Մէկ անգամ եւս շնորհաւորում ենք բոլորին Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան 31-րդ տարեդարձի կապակցութեամբ: 1988-ին սկիզբ առած ազգային-ազատագրական պայքարը աւարտուեց յաղթանակով, եւ 1991-ին այս օրը հռչակուեց Արցախի Հանրապետութիւնը: Այդ տարիները համազգային զարթօնքի, միասնութեան տարիներ էին: Արցախը դարձել էր համայն հայութեան գուրգուրանքի, հպարտութեան եւ արժանապատուութեան սիմպոլը (խորհրդանշանը, խմբ.): Այդ օրերին դրուեց Արցախ-Հայաստան-Սփիւռք եռամիասնութեան հիմքը: Եւ այդ եռամիասնութիւնն այնքան ուժեղ էր, որ դիմագրաւեց 1991-1994-ի. Ատրպէյճանի կողմից սանձազերծուած պատերազմին: Մեր հազարաւոր հայորդիների արեան գնով մենք յաղթեցինք եւ Ատրպէյճանին զինադադար պարտադրեցինք: Յաղթեցինք, որովհետեւ միասնական էինք: Նոյնը կատարուեց նաեւ 2016-ին: Մեր միասնութեան շնորհիւ թշնամին հետ շպրտուեց եւ չկարողացաւ հասնել զգալի յաջողութիւնների: Նորից յաջողեցինք, որովհետեւ միասնական էինք:
Իրաւամբ, ամէն տօն օր ունի իր խորհուրդը, եւ Սեպտեմբեր 2-ի խորհուրդը կարելի է համարել մեր ոգու, հայի տեսակի եւ միասնութիւնը ասոցացնող խորհրդանիշ: Դժբախտաբար, նոյնը չենք կարող ասել 2020-ի մասին: Երբ 2020-ին պատերազմը մուտք գործեց մեր տունը, մենք ունէինք պառակտուած հասարակութիւն, պարալիզացուած (անդամալուծուած, խմբ.) պետական համակարգ: Եւ ամէն ինչը պարտութեամբ վերջացաւ: Այդ պարտութիւնը մեր ազգի համար համազգային աղէտի վերածուեց: Հազարաւոր մեր եղբայրների կեանքի գնով եւ Ռուսաստանի միջամտութեամբ պատերազմը կանգնեցուեց եւ ստորագրուեց կապիտուլեացիոն (յանձնուելու, խմբ.) համաձայնագիր: Բայց անգամ այսքանից յետոյ հասարակութիւնը չսթափուեց եւ այս ամէնի վերաբերեալ ցոյց տուեց յարմարուողական մօտեցում` չգիտակցելով, որ սա դեռ վերջը չէ: Յարմարուելով սրան` մենք ունենալու ենք նոր պարտութիւններ:
Ես այսօր չեմ անդրադառնայ 2020-ի պատերազմի պարտութեան պատճառներին ոչ նրա համար, որ սա որեւէ մէկը կարող է մոռանալ, այլ միայն նրա համար, որ այսօրուայ խորհուրդն ուրիշ է: Պատմութիւնը եւ անկախ հետաքննութիւնը ժամանակի ընթացքում անպայման անդրադառնալու են 2018-ի Հ.Հ. իշխանափոխութեանը, օտար ուժերի ներգրաւուածութեանը, ինչպէս նաեւ պարզելու են օրուայ իշխանութիւնների կատարած աշխատանքը, արդեօ՞ք սա ապաշնորհութեան, ապիկարութեան, թէ դաւադիր պլանի (ծրագիրի, խմբ.) միտումնաւոր իրագործում էր: Բայց հաւատացէք` այս հարցերին անդրադառնալու ժամանակը մենք պարզապէս չունենք: Այսօր Արցախը կանգնած է պետականութիւնը կորցնելու վտանգի առաջ, ուստի մենք պէտք է համախմբուենք համայն հայութեանը` փրկելու Արցախը եւ ապա Հայաստանը:
Երբ ձեւակերպելու լինենք Արցախի առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները, դրանք բազում են, բայց հիմնականը երեքն է. առաջինը մեր ժողովրդի պաշտպանութեան, անվտանգութեան հարցն է, երկրորդն Արցախի կարգավիճակի հարցն է միջազգային ասպարէզում, եւ երրորդը` պատերազմի հետեւանքով մեզ բաժին հասած այն հումանիտար (մարդկային, խմբ.) աղէտների հետեւանքների վերացումը, մեր բռնի տեղահանուած հայրենակիցներին բնակարանով ապահովելը եւ հայրենիք վերադարձնելը: Բանակցային գործընթացի վերջին վայրիվերումները, իրականութեան հետ կապ չունեցող կեղծ խաղաղութեան օրակարգերը ցոյց են տալիս, որ Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնները գնում են սխալ ճանապարհով: Արցախի Ազգային ժողովի` Ապրիլ 14-ի ընդունած որոշման մէջ յստակ նշուել են այն կարմիր գծերը, որոնց հատումը որեւէ մէկի կողմից անընդունելի է: Քաղաքական դաշտի որոշ բախտագուշակներ վերը նշուած խնդիրների լուծմամբ զբաղուելու փոխարէն մեր իրաւունքների պաշտպանութեանն ուղղուած մեր յայտարարութիւններ ու շատ առաջարկութիւններ անուանում են արկածախնդրութիւն:
Մենք յայտարարում ենք, որ դէմ ենք ցանկացած արկածախնդրութեան: Միեւնոյն ժամանակ նշում ենք, որ արկածախնդրութեան հակառակը վախուորած, ծնկաչոք յարմարուողական կեցուածքը չէ, պէտք է կարողանալ կամաց-կամաց ուղղել մէջքը, ամուր կանգնել եւ հող նախապատրաստել` ժամանակի ընթացքում մեր հիմնական խնդիրների լուծման համար: Ժողովրդի առկայ բարոյահոգեբանական վիճակը հետեւանք է ոչ միայն եւ ոչ այնքան Ատրպէյճանի կողմից յաճախակի դարձած սադրանքների, այլեւ Արցախի եւ Հայաստանի իշխանութիւնների կողմից ձեւակերպուած հիմնական խնդիրները լուծելու կամքի եւ գործողութիւնների բացակայութեան կամ անբաւարարութեան, որը ծնում է անորոշութիւն եւ պատշաճ հող է դառնում նման իրավիճակի համար: Այս ամէնը կարող ենք եւ պէտք է յաղթահարենք մեր միասնականութեամբ, իսկ միասնականութեան կարելի է հասնել հասարակութեան բեւեռացումը կանխելով եւ կորցրած վստահութիւնը վերականգնելով:
Ամէն ինչ պէտք է անենք Արցախի օրէ օր թուլացող պետական համակարգն ուժեղացնելու եւ վերականգնելու համար: Ասուածը չի ենթադրում, թէ օրուայ իշխանութիւնը պէտք է եւ կարող է շարունակի այն գործելաոճը, որն այսօր կայ: Պետական պաշտօնները, հաստիքները, պետութեան բոլոր կարողութիւնները պէտք է ծառայեն նշուած խնդիրները լուծելու համար: Միասնականութիւնը հնարաւոր չէ ապահովել նաեւ արդարութեան պակասի պայմաններում: Այս ամէնը պէտք է գիտակցենք եւ անհրաժեշտ հետեւութիւններ անենք: Պէտք է դադարեցնենք մեղաւորների փնտրտուքը, չանենք միասնականութիւնը խաթարող, հասարակութիւնը պառակտող որեւէ քայլ եւ համոզուած ենք, որ համազգային մոպիլիզացիայով (զօրաշաչժով, խմբ.) մենք կը կանխենք պարտութիւնների շղթան:
Վստահութեան ամրապնդման նպատակով հումանիտար տարբեր խնդիրներ լուծելու համար ատրպէյճանական կողմի հետ հանդիպումների եւ պայմանաւորուածութիւնների մասին պէտք է տրամադրուի այնքան ինֆորմացիա (տ0565եկութիւն, խմբ.), որը զերծ կը պահի հասարակութեան մէջ տարբեր ասեկոսեների եւ շահարկումների արմատաւորումը: Այս պահից սկսած այս ամէնը չանելը եւ նման գործելաոճի շարունակութիւնը բերելու է պետականութեան կորստի եւ հայրենազրկման: Եթէ չսթափուենք, չգիտակցենք պահի ողջ լրջութիւնը, մենք զրկելու ենք ինքներս մեզ մեր հերոսների շիրիմներն այցելելու անգամ բարոյական իրաւունքից:
Հայրենիքը փրկելու միակ ելքը մեր հաւաքականութիւնն է եւ միասնականութիւնը, մենք ունենք այդ ներուժը, համոզուած ենք` մենք դեռ ունենալու ենք նոր տօներ եւ բազմաթիւ յաղթանակներ հայի արդար եւ վրիժառու բազուկի շնորհիւ: Ես, դու, մենք, բոլորս պէտք է միաւորուենք եւ կանգնեցնենք այս պարտութիւնների շղթան: