ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ՝ «Հատում» ֆիլմի բեմադրիչ Ֆաթիհ Աքինի հետ
«ԱԿՕՍ».- Մեր նախորդ հարցազրոյցին ըսած էիր, թէ հայերու մասին շատ քիչ բան գիտես: Ըստ երեւոյթին՝ հիմա ընթացքը փոխուած է: Ուրկէ՞ ծագեցաւ 1915ի եւ հայոց մասին ֆիլմ մը պատրաստելու գաղափարը:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- Հրանդ Տինքի մասին գեղարուեստական ֆիլմի մը ծրագիրին եւ «Ակօս»ի մէջ լոյս տեսած 12 գրութիւններու հիման վրայ բեմագրութիւն մը գրի առած էի: Իրականութեան մէջ, «աւանկարտ» ծրագիր մըն էր, բայց Հրանդի դերը ստանձնող թուրք դերասան մը չգտայ: Յայտնի է, որ ժամանակը դեռ չէ եկած: Ուրիշ երազանք մըն ալ ունէի՝ Ամերիկա գացող անատոլուցի շրջիկներու մասին պատմութիւն մը… Ի վերջոյ, Հրանդի մասին բեմագրութենէն կարգ մը մասեր այդ պատումին հետ միացուցի եւ յայտնուեցաւ «Տը Քաթ»ը:
«ԱԿՕՍ».- Ծանօթ եմ Սքորսեսի նկատմամբ ձեր հակումներուն: Բեմագրութիւնը Մարտիկ Մարթինի հետ գրելը բաւական յուզումնալից ըլլալու է, չէ՞:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- Բեմագրութիւնը գերմաներէնով գրած էի: Երբ յայտնի եղաւ, որ ֆիլմը անգլերէնով պիտի պատրաստեմ, ինծի թարգմանիչէն աւելի օժտուած մէկը պէտք էր: Իսկոյն մտաբերեցի Մարտիկ Մարթինը, որ նախ «աշխատանքէ դադրած եմ»՝ ըսելով մերժեց առաջարկս: Բայց «Տը Քաթ»ի պատմութիւնը կարդալով՝ ցնցուեցաւ: Ամբողջ կեանքին ընթացքին նման ֆիլմ մը երազած էր: Աշխատելու սկսաւ եւ բեմագրութիւնը անհատականացուց, ուղղեց, ա՛լ աւելի խտացուց եւ դրական իմաստով կ՛ըսեմ՝ ամերիկանացուց: Անվարան կրնամ ըսել, թէ Մարտիկին հետ աշխատելով՝ կեանքս հարստացաւ: Ան իմ ամենատարեց ընկերս է եւ ուսուցիչս:
«ԱԿՕՍ».- Ինչպէ՞ս ընտրեցիր դերասանները:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- Ինչպէս նախորդ ֆիլմերուս, այս ֆիլմին համար ալ փորձեցի լաւագոյն դերասանները գտնել: Կարելի եղածին չափ շատ հայ դերասանի հետ աշխատիլ ուզեցի: Բայց այդպիսով ալ չսահմանուեցայ: Գլխաւոր դերասան Թահար Ռահիմը ալճերացի մըն է, իսկ անոր կնոջ դերը խաղացող Հինտի Զահրան՝ մարոքցի: Թուրք դերասաններէն ալ շատ գոհ եմ: Պոլսեցի Պարթու Քիւչիւքչաղլայեանը մեծ նուիրումով կատարեց իրեն վստահուած պարտականութիւնը: Իսկ նկարները շատ տպաւորիչ են:
Ֆիլմը կը յառաջանայ գլխաւոր հերոսի ճամբորդութեան շուրջ:
Ես անձամբ կատարեցի այդ ճամբորդութիւնը՝ Թուրքիա, Սուրիա, Լիբանան, Քուպա, Ֆլորիտա, Մինիափոլիս եւ Հիւսիսային Տաքոթա:
Նկարահանման վայրերը ճշդեցի եւ ի վերջոյ՝ Յորդանանի, Քուպայի, Քանատայի, Մալթայի եւ Գերմանիոյ մէջ նկարահանելու որոշում կայացուցինք: Տեսախցիկին վրայ «անամորֆիկ» ոսպնեակ գործածեցինք եւ լայնանկիւն նկարահանեցինք:
Անշուշտ՝ 35 միլիմեթրի վրայ: Երազային ապրում մըն էր. խուսափեցանք տուտուկի ազգագրական հնչիւնէն. նախընտրեցի «հեւի մեթըլ» երաժշտութիւնը, քանի որ պատմուածքն ալ «հեւի մեթըլ» էր:
«ԱԿՕՍ».- Կը սպասուէր, որ ֆիլմը «Քանն»ի մէջ ցուցադրուի: Ինչպէ՞ս որոշեցիր Վենետիկի մասին:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- Նախորդ ֆիլմերուս հետեւելով՝ ինձմէ որոշ ակնկալութիւններ կան: Ես ուրիշներու ակնկալութիւնները գոհացնելու փոխարէն, կ՛ուզեմ իմ ակնկալութիւններուս ուղղութեամբ շարժիլ: Վենետիկի կազմակերպիչները ֆիլմը դիտեցին, ազդուեցան եւ իսկոյն փառատօնի ծրագիրին մէջ ներառեցին:
«ԱԿՕՍ».- Իսկ ֆիլմի հայերը ինչո՞ւ համար անգլերէն կը խօսին:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- «Քանն»ի կազմակերպիչները տատամսեցնող նիւթերէն մէկն ալ ա՛յս էր: «Ինչո՞ւ ֆիլմը անգլերէն է»: Էլիա Քազանը «Ամերիկա-Ամերիկա»ն ի՞նչ լեզուով բեմադրեց: Հապա Պերթոլուչչիի «Վերջին Կա՞յսրը»: Իսկ Փոլանսքիի «Դաշնակահար»ին մէջ, լեհացիները՝ լեհական հնչիւնով անգլերէն, գերմանացիները՝ գերմաներէն, ռուսերն ալ ռուսերէն կը խօսէին…
«ԱԿՕՍ».- «Ակօս»ի մէջ երբեմն կը խօսինք. «Հոլոքոսթը պատմող կարեւոր ֆիլմեր եղան: 1915ը արժանի կերպով բեմադրող մը չեղաւ»: Յետոյ աշխատութեանդ մասին լսեցինք եւ յուզուեցանք: Դուն ի՞նչ կը խորհիս այս մասին:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- Նախ ըսեմ, որ այս մէկը Ցեղասպանութեան մասին ֆիլմ մը չէ:
Ցեղասպանութեան մասին ֆիլմ մը կրնա՞յ ըլլալ, անկէ վստահ չեմ: Իմ որդեգրած ոճս «ուեսթըրն»ն է: Սերճիօ Լէօնէի կամ Ճան Հիւսթընի աւանդութեան կը հետեւիմ: Ատոմ Էկոյեան քանի մը տարազ փոխ տուած էր, բայց չեմ կրնար ըսել, թէ ֆիլմը «Արարատ»ի հետ նմանութիւններ ունի: Ամենամեծ ներշնչումս Էլիա Քազանի «Ամերիկա-Ամերիկա»ն է: Ոմանք այդ ֆիլմն ալ Ցեղասպանութեան ֆիլմ համարած են, բայց ես չեմ բաժներ այդ կարծիքը:
«ԱԿՕՍ».- Թուրք շարժապատկերի սիրահարներուն կը ներկայացնես պատմութեան ամենամութ էջերէն մէկը: Ֆիլմը հետաքրքրութեամբ կամ մտահոգութեամբ սպասողներուն ի՞նչ կրնաս ըսել:
ՖԱԹԻՀ ԱՔԸՆ.- Մայքըլ Ճեքսընի «Թրայլըր» երգի տեսահոլովակի վերջաւորութեան, Ճեքսընի ընկերուհին սարսափած կը պոռչտայ: Յանկարծ Ճեքսըն կը յայտնուի եւ՝ «այս ֆիլմ մըն է միայն» կ՛ըսէ: Ես ալ մտահոգութեամբ սպասողներուն նոյն պատասխանը պիտի տամ: Բայց վստահ եմ, որ թուրք հանդիսատեսը, որուն մէկ մասնիկն ալ ես եմ, պատրաստ է այս ֆիլմը դիտելու: Այս տեսակ ֆիլմ մը անշուշտ բռնութիւն պիտի պարունակէ, բայց ամէն երեկոյ մեր հետեւած օրուան լուրերն ալ նուազ բռնութիւն չեն պարունակեր: Ի վերջոյ, ես ֆիլմը քաղաքական հեռանկարով մը չէ որ կը նկարեմ: Կ՛ուզեմ, որ ֆիլմս արժանի կերպով ներկայացուի Թուրքիոյ մէջ, եւ մարդիկ հանգստաւէտ մեծ դահլիճներու մէջ դիտեն այս ֆիլմը ու իրենք գնահատեն: Եթէ յաջողինք, ապա կը նշանակէ, որ ժողովրդավարական հասարակութիւն մըն ենք: Ապա թէ ոչ՝ վախն է, որ մեզ կը ղեկավարէ եւ մենք սատանայի խաղալիքն ենք դեռ։