CIZRE…ԳԶԻՐԱ ՀԱՅՈՑ
Թրքական շրջափակման ենթակայ քրտաբնակ Ճիզրէն նոյնինքն հայոց Գզիրա աւանն է, ուրկէ 1915 թուին 1049 հայորդիներ տեղահանուեցան և բնաջինջ եղան Տէր Զօրի ճամբաներուն վրայ։ Մեծ Եղեռնէն ետք, Գզիրան այլևս դադրեցաւ իր հայկական ինքնութիւնը պահպանելէ։ Ըստ «Հայաստանի և Յարակից Շրջանների Տեղանունների Բառարան»ին, 1890-ին Գզիրան ունեցած է 4750 հայ բնակիչ։ Քաղաքն ու նոյնանուն գաւառակը իրենց անունը առած են արաբերէն «ժազիրա» բառէն, որ կը նշանակէ «կղզի»։ Ան եղած է յայտնի բերդաքաղաք, ուր այսօր ևս կը վերապրին հայոց հին հեթանոսական մշակոյթի հետքերը։ Գզիրան կը գտնուի Տիգրիսի ձախակողմեան վտակներէն Խաբուրի ափին, որ ամէն գարնան յորդելով Գզիրան վերածած է կղզիի։ Հայոց «Աշխարհացոյց»ի տուեալներով, Գզիրան մաս կազմած է Մեծ Հայքի Կորճէք (կամ Կորճայք) Աշխարհի Ներքին Կորդրիք գաւառին։
Գզիրան (Ճիզրէն) այսօր ռազմավարական բացառիկ նշանակութիւն կը ներկայացնէ քրտական շարժման համար։ Ան կը գտնուի Թուրքիոյ, Սուրիոյ և Իրաքի զգայուն սահմանագծերու հանդիպման հանգոյցին վրայ և աշխարհագրականօրէն կը շաղկապէ այսօրուան Քիւրտիստանի երեք հողատարածքները։ Պարզ խօսքով, Քիւրտիստանի ռազմավարական ուղիներն են, որ կը խաչաձևուին Գզիրայի մէջ զայն վերածելով առաջնային թիրախի թուրք իշխանութեան կողմէ շղթայազերծուած յարձակողական գործողութիւններու ներկայ փուլին մէջ։
Կարօ Արմենեան