Ոչ եւս է հայ ժողովուրդի մեծ բարեկամ, ԱՄՆ-ի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման դատի առաջամարտիկ, պատերազմի հերոս ՝ ծերակուտական Ռապըրթ Տոլ
(Լուսանկարը, ձախէն՝ Տոքթ. Քեքլիկեան և Ծերակուտական Տոլ)
Ան ծնած էր 1923-ի Յուլիսի 23-ին ԱՄՆ-ի Քանզաս նահանգի Ռասըլ գիւղին մէջ, խոնարհ ընտանիքի երդիքին տակ։ Չարքաշ և զրկուած կեանքի պայմանները զինք ըրեր էին ինքնավստահ, կորովի, անխոնջ, անընկրկելի և նախանձախնդիր՝ զրկեալներու դատին։ Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի օրերուն, ան ծանրօրէն վիրաւորուեցաւ, երբ կը փորձէր փրկել իր մարտական ընկերը։ Ջարդուած էր ամբողջ ուսը և կորսնցուցած՝ թևին շարժունակութիւնը։ Հիւսիսային Իտալիոյ ռազմագծի հիւանդանոցներէն մէկուն մէջն էր, որ բժիշկները անյոյս յայտարարեցին իր պարագան։ Եւ սակայն երկար ամիսներու գերմարդկային ճիգերով ան կրցաւ վերապրիլ և հասնիլ տուն։ Համագիւղացիները գուրգուրանքով շրջապատեցին իրենց հերոս զինուորը, որ կը շարունակէր անդուլ պայքարիլ ցաւերուն և անյուսութեան դէմ հիւանդանոցէ հիւանդանոց մերժելով մահը։ Եւ պատահեցաւ հրաշքը։ Ամերիկեան Զինուժի Համար 297 Հիւանդանոցին մէջ ան պատահմամբ դէմ յանդիման եկաւ իր փրկչին՝ Տոքթ. Համբարձում Քեքլիկեանին…
Հիւանդանոցի ոսկրաբուժական վիրահատութեան գլխաւոր այս մասնագէտը, մանրազնին քննութենէ ետք, մերժեց անդամահատել զինք։ Փոխարէնը ան առաւ օրուան գիտութեան համար շատ անսովոր քայլեր և բազմապիսի կցումներով և վեց դժնդակ տարիներու համբերատար ու յամառ աշխատանքով և եօթը յաջորդական վիրահատութիւններով վերականգնեց երիտասարդ զինուորին ջարդուած ուսը և հնարաւոր դարձուց անկենդան թևին վերագործարկումը։ Ասիկա պայքար մըն էր, զոր միասին մղեցին ֆաշիզմի կրակներէն վերապրած ամերիկացի զինուորն ու Հայոց Ցեղասպանութենէն հրաշքով ճողոպրած և հերոսական Հաճնոյ զաւակ հայ բժշկապետ-վիրաբոյժը…
Ռապըրթ Տոլ շուտով պիտի մտնէր քաղաքական ասպարէզ և արագաքայլ յառաջանար ԱՄՆ-ի օրէնսդրական իշխանութիւններու դաշտէն ներս միշտ արժանանալով ընտրողներու ջերմ գնահատանքին։ Ան ի վերջոյ կրցաւ հասնիլ ԱՄՆ-ի Ծերակոյտի ղեկավար դիրքին որպէս Մեծամասնական Առաջնորդ (Majority Leader) և ձեռնհասութեամբ կառավարել դաշնային իշխանութեան այս գերագոյն պալատը բազմաթիւ տարիներ։
Շնորհիւ ոսկրաբուժութեան բազմերախտ վարպետին՝ Տոքթ. Քեքլիկեանի և Հայ Դատի մարմիններու աշխատանքին, Ծերակուտական Տոլ արագօրէն թափանցեց Հայոց Ցեղասպանութեան հարցի էութեան և դարձաւ անկեղծ զինուորը մեր ազգային պայքարին։ Ան միշտ մնաց մեր ժողովուրդի կողքին բաժնելով մեր հաւաքական կեանքի բոլոր վերիվայրումները։
Յարգա՜նք իր յիշատակին։
Կարօ Արմենեան
Դեկտեմբեր 6, 2021
Ուաշինկթըն