«Արցախցիներուն Վերադարձի Իրաւունքի Հարցին Հետապնդման Հիմնական Խոչընդոտը Հայաստանի Կառավարութիւնն Է». Օսկանեան

Հայաստանի արտաքին գործոց նախկին նախարար, Արցախի հարցերուն գծով յանձնախումբի համակարգող Վարդան Օսկանեան Դիմատետրի իր էջին վրայ հրապարակած տեսանիւթով մը կ՛ահազանգէ, որ Արցախի ժողովուրդին վերադարձի իրաւունքի հարցի հետապնդման հիմնական խոչընդոտը զարմանալիօրէն եղած է եւ կը շարունակէ մնալ Հայաստանի կառավարութիւնը:

«Չնայած այս հարցի պաշտպանութեան եւ բարձրացման յստակ մարդասիրական եւ դիւանագիտական յարաբերութիւններին` Փաշինեանը բազմիցս միշտ խուսափել է այս հարցին անդրադառնալ: Երբ իրեն հարց է տրւում, թէ` ինչո՞ւ, նա պնդում է, որ վերադարձի պաշտպանութիւնը Հայաստանի շահերից չի բխում, սակայն ոչ մի յստակ հիմնաւորում նա չի տալիս: Այս պնդումը անհասկանալի, կասկածելի եւ շփոթեցնող է, քանի որ բազմաթիւ հիմնաւոր փաստարկներ յուշում են հակառակը: Նախ` Հայաստանը պարտաւոր է պաշտպանել վերադարձի իրաւունքը: Հայաստանի կառավարութիւնը ունի բարոյական եւ դիւանագիտական պատասխանատուութիւն` պաշտպանելու Արցախի ժողովրդի իրաւունքները, որոնք բռնի տեղահանուել են յարձակումի եւ ցեղային զտման գործողութիւնների արդիւնքում: Եթէ Հայաստանը չպաշտպանի նրանց վերադարձի իրաւունքը, որեւէ այլ երկիր չի զբաղուի այս հարցով` նոյն հրատապութեամբ եւ համոզմամբ: Երկրորդ` այս հարցը բարձրացնելը Հայաստանի համար կարող է կարեւոր բանակցային գործիք լինել: Ներկայումս Հայաստան-Ազրպէյճան բանակցութիւնների սեղանում չկայ որեւէ հարց, որը նպաստաւոր է Հայաստանին` թողնելով Հայաստանը առանց լծակների: Վերադարձի իրաւունքի պահանջով հանդէս գալը Հայաստանի համար կարող է փոխել դիւանագիտական քննարկումներն իր օգտին: Բացի այդ` վերադարձի իրաւունքի համընդհանուր աջակցութիւնը գրեթէ անվիճարկելի է, եւ որեւէ չէզոք երկիր չի կարող դէմ լինել դրան` որպէս սկզբունքի: Միջազգային իրաւունքը եւ դիւանագիտական կանոնները նպաստում են տեղահանուած ժողովուրդների հայրենիք վերադառնալու իրաւունքին առհասարակ, բայց այս դիրքորոշումը առաւել ամրապնդւում է մի շարք իրաւական որոշումներով եւ միջազգային բանաձեւերով յատուկ Ղարաբաղի նկատմամբ, ներառեալ` 2023 թուականի նոյեմբեր 17-ի միջազգային դատարանի որոշումը եւ 2024 թուականի մարտի 12-ի եւ հոկտեմբեր 25-ի Եւրոպական խորհրդարանի բանաձեւերը, որոնք հաստատում են այս իրաւունքը եւ յորդորում են Ազրպէյճանին` ապահովել նրանց անվտանգ վերադարձը», յայտնեց Օսկանեան:

Ան ընդգծեց, որ ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խումբի երեք համանախագահները` Միացեալ Նահանգները, Ռուսիա եւ Ֆրանսա, հրապարակայնօրէն աջակցած են վերադարձի իրաւունքին, իսկ Միացեալ Նահանգներու նորընտիր նախագահ Թրամփ նոյնիսկ ճանչցած է հայութեան ցեղային զտումը Արցախի մէջ` հաստատելով անոնց վերադարձի իրաւունքը:

«Ֆրանսան նոյնպէս նմանատիպ աջակցող յայտարարութիւններ է արել բազմիցս: Ռուսաստանի արտգործնախարար Լաւրովը վերջերս զգուշացրել է Հայաստանին` չշտապել խաղաղութեան պայմանագրի ստորագրմամբ` առաջարկելով, որ 2020 թուականի նոյեմբերի 9-ի յայտարարութիւնը դեռ կարող է ծառայել որպէս հակամարտութեան լուծման հիմք եւ հնարաւոր վերադարձի ուղի ապահովելու միջոցով կապի եւ անվտանգութեան ապահովման համար: Զուիցերիայի խորհրդարանականները նոյնիսկ քննարկում են հարցն այսօր, որպէսզի ստեղծուի ֆորում, որտեղ Արցախի եւ Ազրպէյճանի ներկայացուցիչները կարողանան քննարկել այս հարցը` արցախցիների վերադարձի հարցը: Այս միջազգային արձագանգները ընդգծում են լայն համակարգում եւ ցուցադրում` Հայաստանի աշխուժ մասնակցութեան կարեւորութիւնը: Նոյնիսկ Ազրպէյճանի նախագահ Ալիեւը չի առարկում վերադարձի իրաւունքին, թէեւ` իր պայմաններով: Ազրպէյճանը, ի հարկէ, արցախցիների տեղահանումը ներկայացնում է որպէս կամաւոր, ինչը մոլորեցնող է, թէեւ` բարոյապէս իսկապէս դատապարտելի, բայց միջազգային հանրութեան համար ակնյայտ է, որ տեղահանումը տեղի է ունեցել Ազրպէյճանի յարձակողական գործողութիւնների պատճառով», ըսաւ Օսկանեան:

Ան յիշեցուց Միջազգային քրէական դատարանի նախկին դատախազ Լուի Մորենօ Օքամփոյի կողմէ Ազրպէյճանի գործողութիւնները ցեղասպանութիւն որակելը:

«Այս փաստարկների լոյսի ներքոյ Հայաստանի կառավարութեան լռութիւնը վերադարձի իրաւունքի վերաբերեալ ոչ միայն զարմացնող է, այլ բացայայտում է բարոյական համոզմունքի, ռազմավարական հեռատեսութեան եւ համարձակութեան ի սպառ բացակայութիւն: Արցախի ժողովուրդը, չնայած տեղահանութեանը եւ այսօր իրենց ծանր պայմաններին, վճռական է իր որոշման մէջ` վերադառնալ, վերականգնել իր հայրենիքը եւ ձեւաւորել իր քաղաքական ճակատագիրը: Վերադարձի իրաւունքի պաշտպանութիւնը ոչ միայն Հայաստանի շահերից է բխում, այլեւ բարոյական պարտականութիւն է: Կառավարութեան գործողութիւնների բացակայութիւնը խարան է նրա խղճին, բացայայտ անգործութիւն եւ թերացում` իր ժողովրդի նկատմամբ եւ այնպիսի անհասկանալի եւ անբացատրելի զիջում, որի ուրուականը մեզ յաւերժ հետապնդելու է», եզրափակեց Օսկանեան: