Նախկինները

Հայ հասարակութիւնը, այդ թւում՝ շատ մտաւորականներ, քաղաքական-հասարակական գործիչներ, դէմքի խելոք, մտահոգ, համոզուած արտայայտութեամբ բացատրում են, թէ ինչու 2020թ․ նոյեմբերի  9-ի նուաստացուցիչ պարտութիւնից յետոյ ժողովուրդը չմիաւորուեց եւ չհեռացրեց պարտութեան պատասխանատու իշխանութեանը։ Կարելի է պնդել,  որ նրանց միակ փաստարկն այն է, որ եւ «Հայրենիքի փրկութեան», եւ «Դիմադրութեան» շարժումները գլխաւորում էին նախկինները․ «Ա՛յ, եթէ նոր քաղաքական ուժեր լինէին․․․ նախկիններն իրենց ներկայութեամբ խանգարում են նոր ուժերի ի յայտ գալուն, եւ այլն»։ Առաջին հայացքից թւում է, թէ փաստարկները տրամաբանական են։ Բայց փորձենք յետհայեացք նետել անկախ Հայաստանի ողջ քաղաքական կեանքին։

1988թ․ սկսուած արցախեան շարժումը կարճ ժամանակ անց վերածուեց հակաիշխանականի։ Խորհրդային Հայաստանի ՀԿԿ Կենտկոմի առաջին քարտուղար Կարէն Դեմիրճեանը դարձաւ թշնամի։ Նրան յատկապէս չներուեց «Ես ձեզ որտեղից Ղարաբաղ տամ, Ղարաբաղը ջեբս չի, որ տամ» արտայայտութիւնը։ Հասարակական ճնշումն այն աստիճան դարձաւ, որ Մոսկուան ստիպուած նրան փոխարինեց։ 1990թ․ իշխանափոխութիւնն ուղեկցուեց հակակոմունիստական,  անհանդուրժողական կարգախօսներով, ելոյթներով։  Որքանո՞վ էին այս մեղադրանքներն արդարացուած։ Ինքս ձեռնպահ կը մնամ գնահատականներից։

Եւ ո՞վ կը սպասէր, որ պաշտօնաթողութիւնից ուղիղ 10 տարի անց Կարէն Դեմիրճեանը հերոսի կերպարանքով կը վերադառնար քաղաքական ասպարէզ։ 1998թ․ նախագահական նախընտրական քարոզարշաւին ժողովուրդն իրեն կորցրած ոչխարներ էր մորթում Կարէն Դեմիրճեանի ոտքերի տակ, երկրպագում  նրան։

Ինչեւէ, անցաւ եւս 10 տարի։ Յիշեցնեմ,  որ 1998թ․ համատարած ատելութիւն կար Հայաստանի Առաջին նախագահ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի հանդէպ։ Բոլորը յիշում էին մութ ու ցուրտ տարիները, սեփականաշնորհման անուան տակ հանրային ունեցուածքի թալանը, չբացայայտուած բազմաթիւ սպանութիւնները, կեղծուած ընտրութիւնները, Արցախի հարցում նրա պարտւողականութիւնը եւ այլն։ Ինչպէս Կարէն Դեմիրճեանի դէպքում, իմ նպատակը չէ՝ քննարկել, թէ վերը նշուածներից որոնք էին իրական կամ ոչ։

Եւ ո՞վ կը սպասէր, որ պաշտօնանկութիւնից 10 տարի անց, ինչպէս Կարէն Դեմիրճեանը, Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը նոյնպէս կը յայտնուէր թիւ մէկ ընդդիմադիր նախագահի թեկնածուի կարգավիճակում։

Երկու դէպքերում, կարծում եմ՝ պատճառները տարբեր են։ Կարէն Դեմիրճեանի պարագայում, կարծում եմ՝ գործեց կարոտախտի ախտանիշը։ Մարդիկ յիշեցին ԽՍՀՄ տարիների անվտանգ, անհոգ, կենսական առնուազն նուազագոյն բաւարարուածութիւնը եւ միամտաբար մտածեցին, որ Կարէն Դեմիրճեանի վերադարձով կը վերադառնայ նաեւ իրենց նախկին կեանքը։

Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի պարագան այլ էր։ 1998թ․ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը հեռացաւ իշխանութիւնից, բայց ոչ՝ քաղաքականութիւնից։ Շարունակեցին գործել նրան նուիրուած ՀՀՇ կուսակցութիւնը, լրատուամիջոցները։ Չնայած դժուարութիւններին, վերջինները հետեւողականօրէն քարոզչութիւն էին տանում Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի օգտին եւ սպասում յարմար պահի։

Ի տարբերութիւն Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի, իմ տպաւորութեամբ՝ Հայաստանի Երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարեանը 2008թ․ ոչ միայն հեռացաւ իշխանութիւնից, այլեւ քաղաքականութիւնից։

Յիշեցնեմ, որ նա չանդամակցեց, կամ չհիմնեց կուսակցութիւն, որեւէ լրատուամիջոց, միայն ժամանակ առ ժամանակ որեւէ լրատուամիջոցի հարցազրոյց էր տալիս։ Իսկ նրա դէմ գործում էր ողջ ընդդիմադիր դաշտն իր գործիչներով եւ լրատուամիջոցներով՝ էլ «Պոպլովոկ», էլ «Գոյք՝ պարտքի դիմաց», էլ «Մարտի 1», էլ կոռուպցիա եւ այլն։ Եւ այս ամենին ոչ միայն պատասխաններ չէին տրւում, այլեւ յօգուտ Ռոբերտ Քոչարեանի քարոզչութիւն չէր իրականացւում։

Ինչպէս Կարէն Դեմիրճեանի եւ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի դէպքերում, ինքս ձեռնպահ կը մնամ վերոնշեալ մեղադրանքների մասով կարծիք յայտնելուց։ Եւ ի՞նչ էք կարծում, եթէ ինչպէս Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը, Ռոբերտ Քոչարեանը նոյնպէս պաշտօնաթողութիւնից յետոյ մնար քաղաքականութեան մէջ, եւ եթէ Հայաստանում չփոխուէր Սահմանադրութիւնը, արդեօք հնարաւո՞ր չէր, որ ինչպէս Կարէն Դեմիրճեանը, Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը, այնպէս էլ Ռոբերտ Քոչարեանը 10 տարի անց մեծ շուքով վերադառնար եւ լինէր ընդդիմադիր նախագահի թիւ մէկ թեկնածուն։ Իսկ Ռոբերտ Քոչարեանը վերադարձաւ քաղաքականութիւն միայն այն ժամանակ, երբ քաղաքականութիւնը սկսեց զբաղուել նրանով։ Եւ կարելի է պնդել, որ կարճ ժամանակում նա դարձաւ թիւ մէկ ընդդիմադիր գործիչը։ Եւ դեռ հարց է, թէ եթէ 2021թ․ յունիսի 20-ի ընտրութիւններն անցնէին ազատ եւ արդար, ով կը յաղթէր։

Ինչ եմ ուզում ասել վերոգրեալով։ Յիշեցնեմ հիտլերեան Գերմանիայի ֆաշիստական գաղափարախօսութեան թիւ մէկ քարոզիչ Եոզէֆ Գեբելսի յայտնի խօսքերը․ «Մենք մեր յոյսը դնում ենք ժողովրդի կարճ յիշողութեան վրայ»։ Այսինքն, ասել կուզեմ, որ ինչպէս ողջ աշխարհում, առաւել եւս՝ Հայաստանում, ժողովուրդը հետեւում է ոչ թէ, կամ ոչ այնքան ինչ-ինչ արժէքների, այլ պարզունակ քարոզչութեանը։ Իսկ ինչո՞ւ յատկապէս Հայաստանում, քանի որ մեր հասարակութիւնն ընդհանրապէս զուրկ է արժէքային համակարգից, հիմնականում նիւթապաշտ է եւ անկիրթ եւ նախանձ։

Բայց վերադառնանք յօդուածի սկզբին։ Վերոգրեալով ներկայացրեցի, որ պարտուած իշխանութեանը դէմ չմիաւորուելը, պատճառ բերելով «նախկիններ» անուանումը, ընդամէնը քաոզչութեան հետեւանք, ինքնաարդարացման ձեւ է, անձնական շահ, բայց ոչ երբեք՝ սկզբունքների եւ ազգային արժանապատուութեան։

Եթէ այս ամենին գումարենք Կարէն Վրթանէսեանի հետեւեալ միտքը, ապա ամէն ինչ իր տեղն է ընկնում․ «Երբ ասում են՝ նախկինները չլինեն, որ մասնակցենք, հարց է առաջանում։ Աւետիք Չալաբեանը նախկին չէր, նոր մարդ էր, ինչո՞ւ նրան չհետեւեցիք։ Այսօր նա կալանաւորուած է, ո՞ւր էք։ Բոլորը բարձր են գնահատում Արման Թաթոյեանին։ Երբ Արման Թաթոյեանը հրաւիրեց հանդիպման, դրան մասնակցեցին շուրջ 100 մարդ»։

Աւետիք Իշխանեան

168.am

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.