«Դիտորդների Յայտարարութիւնները Ապտակ Են Ադրբեջանին»

«ԱՊԱՌԱԺ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ՀՅԴ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ԵՒՐՈՊԱՅԻ ՅԱՆՁՆԱԽՄԲԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆԻ ՀԵՏ

Վարեց՝ ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ

Փետրուարի 20ին, Արցախում կայացած Սահմանադրութեան հանրաքուէին ՀՅԴ Հայ Դատի Եւրոպայի յանձնախմբի նախաձեռնութեամբ՝ 18 հոգուց բաղկացած դիտորդական առաքելութիւն ժամանեց Արցախ: Դիտորդական խմբի առաքելութեան, հանրաքուէի քուէարկութեան ընթացքի եւ այլ հարցերի շուրջ «Ապառաժ»ը զրուցել է ՀՅԴ Հայ Դատի  Եւրոպայի յանձնախմբի նախագահ Գասպար Կարապետեանի հետ:

 

ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ.- Դիտորդական խմբի անդամները եղան Արցախի բոլոր շրջանների տարբեր ընտրատեղամասերում: Ինչպիսի՞ն էր քուէարկութեան ընթացքն՝ ըստ դիտորդների տպաւորութեան:

ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Ինչպէս Արցախի Ազգային ժողովի ընտրութիւնների ժամանակ, այս անգամ էլ մեր դիտորդների եզրակացութիւնը նոյնն էր: Միջազգային բոլոր չափանիշներին համապատասխան ընտրութիւններ են կայացել, յարգուել է ընտրական օրէնքը, ընտրատարածքների ներսում խնդիրներ չեն արձանագրուել, յանձնաժողովների նախագահներն իրենց գործը կատարել են: Արցախ ժամանած բելգիացի երկու խորհրդարանականները եւս օրինակելի գնահատեցին ընտրութիւնները:

Չճանաչուած պետութեան համար նման ընտրութիւններ կատարելը մեծ ձեռքբերում է: Ըստ դիտորդների՝ այս իմաստով առաջընթաց է տեղի ունեցածը: Քուէարկութեան ճիշդ կազմակերպմամբ Արցախին մրցակիցների համեմատութեամբ յաւելեալ առաւելութիւն տրուեց: Ամէն ինչը կարող է դերակատարութիւն ունենալ:

Երբեք չես կարող իմանալ՝ վաղն ինչ կարող է պատահել եւ ինչ հոլովոյթներ կը լինեն, բայց այսօրուայ դրութեամբ վաղը լուրջ փոփոխութիւններ չեն սպասւում: Նման դէպքերում ամէն փոքր քար նպաստում է, օժանդակում է, որպէսզի տունը կառուցուի: Եւ այս փոքր քարերն իրենց դերակատարութիւնը կարող են ունենալ:

Պատուիրակութեան անդամների վկայութեամբ՝ այս երկիրը յարգում է բոլոր ժողովրդավարական նորմերը: Հակառակ չճանաչուածութեանը՝ կայացած պետութիւն է, որն ունի գործող բոլոր համապատասխան ժողովրդավարական կառոյցները՝ ի հակադրութիւն Արցախի գոյութիւն չունենալը պահանջող երկրի. այնտեղ նման կարգեր չկան: Սա հաստատուած է համապատասխան հարցերով զբաղուող բոլոր կառոյցներին ուղղուած զեկոյցով:

Համոզուած եմ, որ այսքան դիտորդների ներկայութիւնն այստեղ եւ նրանց տուած յայտարարութիւններն ապտակ են Ադրբեջանին, որը ծիծաղելի յայտարարութիւն տարածեց, թէ նրանք զբօսաշրջիկներ են, տեղի ունեցող գործընթացներից անտեղեակ մարդիկ: Եթէ անտեղեակ զբօսաշրջիկներ են, ինչո՞ւ է Ադրբեջանն այդքան մտահոգւում, աշխարհը տակնուվրայ անում:

 

ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ.- Ըստ ձեզ, կարո՞ղ է կայացած հանրաքուէն նպաստել Արցախի միջազգային ճանաչման գործին:

ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Չեմ կարծում, թէ Սահմանադրութիւնը կարող է էական բան փոխել արդէն տեղի ունեցող գործընթացում: Այդ ուղղութեամբ էլ պէտք է համակարգուած կերպով աշխատանքները շարունակուեն թէ՛ մեր կողմից, թէ՛ պետութեան կողմից, որպէսզի կարողանանք արտաքին աշխարհին ճիշդ պատկերը ներկայացնել: Ադրբեջանը խեղաթիւրուած է ներկայացնում պատկերը: Մենք պէտք է ճիշդ աշխատենք, ճիշդ ներկայացնենք իրականութիւնը եւ կարողանանք հնարաւորինս շատ մարդ բերել Արցախ: Իրենց աչքերով տեսնելով այս երկրի մշակոյթը, գոյութիւնը՝ Արցախ այցելածները սիրահարուած են վերադառնում: Օրինակ, որոշ ժամանակ առաջ Բելգիայից մարդ չի այցելել այստեղ: Մի տարուայ մէջ Բելգիայից ժամանած խորհրդարանականների թիւը հասաւ 18ի, եւ այդ թիւը կը մեծանայ: Անշուշտ, մեր աշխատանքների, հրաւէրների, բացատրական աշխատանքների դերն էլ կայ: Սակայն, հիմնական քարոզողները Արցախ եկածներն են: Մէկը միւսին յորդորում է իր աչքով տեսնել:

 

ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ.- Ի՞նչ կարող է անել Արցախը միջազգայնօրէն ճանաչուած դառնալու համար:

ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Ներքին իմաստով՝ Արցախը պիտի է՛լ աւելի աշխատի, որպէսզի ամրապնդի ժողովրդավարութիւնը, հաւասարութիւնը, քաղաքացիների կեանքի մակարդակը բարձրանայ: Օտարերկրացիները տեսնում են գեղեցիկ վայրեր, յուշակոթողներ, վանքեր, բարետես Ստեփանակերտն ու Շուշին, բայց տեսնում են նաեւ գիւղերը, շրջանները: Այնտեղ եւս պէտք է այդ աշխատանքը տարուի, որովհետեւ եթէ դու ներքնապէս զօրեղ ես, նաեւ արտաքին առումով ես հզօր:

Ընդհանուր առմամբ՝ դրական են այստեղից ստացուած տպաւորութիւնները, բայց միշտ աւելի բարելաւուելու հնարաւորութիւններ կան: Շատ անգամ եմ կոչ արել, որ այդ ուղղութեամբ պէտք է աշխատել, երբեք չգոհանալ եղածով, միշտ հաշուի առնել, որ լաւի թշնամին աւելի լաւն է: Եթէ սա հաշուի առնեն իշխանութիւնները, երկրի վիճակն աւելի կը լաւանայ:

 

ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ.- ԵԱՀԿ Միսկի խմբի համանախագահները յայտարարութիւն են տարածել, որում ասւում է, որ այս հանրաքուէն որեւէ ազդեցութիւն չի կարող ունենալ Ղարաբաղի իրաւական ճանաչման գործում: Ի՞նչ կարծիքի էք դուք:

ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Ինձ համար սպասելի էր նման յայտարարութիւնը: Այդ կարգի յայտարարութիւնները քարոզչական նպատակով արուած յայտարարութիւններ են. տեքստը գրուած է, եւ ամէն անգամ նման դէպքերում դարակից հանում ու յայտարարում են, որ չեն ճանաչում ընտրութիւնները: Անիմաստ բան է, որովհետեւ ի՞նչ է նշանակում, որ չեն ճանաչում հանրաքուէն, երբ խօսքը չճանաչուած երկրի մասին է: Կամ ո՞վ է հարցնում՝ ճանաչում են, թէ ոչ:

Հանրաքուէն կայացաւ նախ եւ առաջ ժողովրդի համար: Սահմանադրութիւնը ներքին փաստաթուղթ է, որի հիման վրայ այս ժողովուրդը պիտի ապրի եւ երկիրը պիտի կառավարուի: Սահմանադրութիւնը երրորդ կողմին գոհացնելու նպատակ չի հետապնդում: Եթէ հակաժողովրդավարական օրէնքներ կան երկրի մէջ, ինչպէս օրինակ Ադրբեջանը, այնտեղ պահանջներ կարող են լինել, բայց Արցախի դէպքում նման պահանջ չկայ: Եթէ որեւէ մէկը չի ճանաչում երկիրը, ի՞նչ հիմքով պիտի այս կամ այն յօդուածները փոխելու պահանջ դնի: Թէ՛ Մինսկի խմբի, թէ՛ մի շարք այլ երկրների յայտարարութիւնները, իմ կարծիքով, անիմաստ են, որովհետեւ եղածի էութիւնը չի փոխւում: Արցախի ժողովուրդը որոշեց ունենալ այս Սահմանադրութիւնը. ընդունեն-չընդունեն՝ փաստն այս է:

Հիմնական հարցն այն է, որ միջազգային կազմակերպութիւնները Ադրբեջանին համոզեն, որ նրա այսօրուայ կեցուածքը չի կարող նպաստել խնդրի լուծմանը: Չկարգաւորուած խնդիրը յատկապէս վատ է Ադրբեջանի ժողովրդի համար. Ալիեւը հարցն օգտագործում է իր ժողովրդին կեղեքելու համար: Բայց այս ձեւով լուծումի չեն հասնում: Ուստի կարծում եմ, որ չպէտք է մտահոգուել նման յայտարարութիւնից, պէտք է մտահոգուել, եթէ Մինսկի խումբը չաշխատի, չփորձի գտնել արդար լուծումներ: Այսօրինակ յայտարարութիւններն ինձ չեն մտահոգում:

 

ՏԱԹԵՒԻԿ ԱՂԱՋԱՆԵԱՆ.- Բլոգեր Ալեքսանդր Լապշինի ձերբակալութիւնը, ապա արտայանձնումը Բելոռուսից Ադրբեջան՝ կարծես միջազգային համարժէք արձագանգի չարժանացաւ: Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ Եւրոպան չդատապարտեց դէպքը:

ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Առաջին անգամը չէ, որ Ադրբեջանը փորձում է ազդել այլ պետութիւնների, անձերի վրայ, որպէսզի Արցախը մեկուսացուած պահուի: Անշուշտ, Ռ. Սաֆարովի դէպքում, որը շատ ծանր դէպք էր, Եւրոպայի կողմից բաւական լուրջ հակազդեցութիւններ եղան: Եւրոպական խորհրդարանը բուռն կերպով քննադատեց Սաֆարովի դէպքը, ապա յանձնումը Ադրբեջանին: Բաւական շրջանակներ քննադատութիւններ հնչեցրին: Լապշինի պարագայում աւելի մեղմ էին, թէեւ եղան յայտարարութիւններ, ինչպէս Եւրոպայի մարդու իրաւունքների պաշտպանի կողմից: Սակայն պէտք է նկատի ունենալ, որ Լապշինի հարցը դատական առումով այնքան էլ մաքուր չէր, ինչպէս ուկրաինական անձնագրի գործածումը, ուրիշ անունով ներկայանալը: Ադրբեջանը հասկանալի պատճառներով այդ քարոզչութիւնը կատարեց, որպէսզի վախեցնի հաւանական այլ այցելուների՝ ներշնչելով, որ նրանք եւս կարող են Արցախ այցելելու դէպքում նման փորձանքի ենթարկուել:

Եւրոպան չհակազդեց, որովհետեւ Եւրոպայում եւս մարդու իրաւունքների խախտումներ կան, նաեւ՝ Եւրոպայի հիմնական գործելաոճը պրագմատիզմն է, եւ մտածում են այսօրուայ մասին: Այնտեղ այնքան էլ նախանձախնդիր չեն մարդու իրաւունքների պաշտպանութեամբ: Թէեւ յայտարարում են, բայց շատ դէպքերում, տարբեր շահերի գոյութեան պարագայում, մարդու իրաւունքները կարող են երկրորդական տեղ զբաղեցնել: Տուեալ պարագայում՝ նրանք գիտեն, թէ ինչպիսի երկիր է Ադրբեջանը, նաեւ՝ որ բոլոր յարձակումները, ինչպէս ապրիլեան պատերազմը, տարբեր միջադէպերը Ադրբեջանի կողմից են սանձազերծւում: Բայց առկայ է հաւասարակշռութիւն պահելու փիլիսոփայութիւնը, եւ դրա համար էլ միշտ երկու կողմերին կոչ են անում սառնարիւն լինել, ծայրայեղութիւնների չգնալ եւ այլն: Եւ սա աւելի վատ է, որովհետեւ սրանով փաստօրէն քաջալերում են Ադրբեջանին՝ շարունակելու իր կեցուածքը:

Այժմ բանակցութիւններ են տարւում Ադրբեջանի հետ Եւրոպական Միութեան 1996թ. կնքած գործընկերութեան ու համագործակցութեան համաձայնագրին փոխարինող նոր փաստաթղթի ստորագրման համար: Այդ պայմաններում, կարծում եմ, նման դէպքի համար Եւրոպայում չեն ցանկանում քննադատական կեցուածք ունենալ եւ աւելի դժուարացնել յարաբերութիւնները: Ադրբեջանի նախագահը Բրիւսէլում եղած ժամանակ չայցելեց Եւրոպական խորհրդարան: ԵԽի 3-4 քաղաքական կուսակցութիւններ Ադրբեջանում մարդու իրաւունքների հարցի շուրջ կլոր սեղան էին կազմակերպել, որին հրաւիրուած էր նաեւ Բրիւսէլում գտնուող Ալիեւը: Սակայն վերջինս հրաժարուեց մասնակցելուց: Հասկանալի է, որ վերջնական որոշում կայացնելու իրաւունք ունեցող խորհրդարանը կարող է հարցեր առաջացնել: Այս պատճառով է, որ պետութիւնների կամ յանձնաժողովների կողմից յաւելեալ յայտարարութիւններ կամ քայլեր չեղան: Մեր յանձնախմբի, այլ կառոյցների կողմից կազմակերպուած ցոյցերի պարագայում էլ լուրջ սպասելիք չունէին:

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.